Czynnik reumatoidalny (RF) oraz przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (ACPA) są uznanymi markerami, odgrywającymi istotną rolę w procesie diagnostycznym RZS. Jednakże cechują się one także wartością prognostyczną, gdyż ich obecność wiąże się z bardziej agresywną, uszkadzającą stawy, postacią choroby. Co więcej, wysokie miano RF związane jest z występowaniem bardziej nasilonych objawów pozastawowych. Celem poniższego badania była ocena zmian miana ACPA oraz RF w trakcie terapii chorych z RZS, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu poszczególnych leków, jak również czasu trwania choroby.

Pomiędzy lutym 2006 a październikiem 2011 do badania włączono osoby z RZS (wg kryteriów ACR z 1987 roku lub ACR/EULAR z 2010 roku), z co najmniej niską aktywnością choroby, u których wdrożono terapię LMPCh i u których wyjściowo stwierdzano obecność RF oraz ACPA. Oznaczenie miana RF oraz ACPA wykonywano wyjściowo oraz po 3., 6., 12. oraz 18. miesiącach leczenia. Dodatkowo uzyskano wartości SJC28, TJC28, HAQDI, CRP, OB oraz SADI w celu oceny aktywności choroby.

Do badania włączono 143 chorych. Średnia wieku wynosiła 58 lat. Kobiety stanowiły 83,2%, a średni czas trwania choroby wynosił 5,4 lat. W ciągu 6 miesięcy terapii mediana zmiany miana ACPA wynosiła -9 U/ml (zakres -42; 6, p < 0,001), a RF wynosiła -32 U/ml (zakres -115; -4, p < 0,001). Mediana względnej zmiany w wypadku ACPA miała wartość -15,2% (zakres -40%; 10%), a w wypadku RF wynosiła -35,6% (zakres -63,3%; -8,3%). Zmiany obserwowane w wypadku RF były istotnie statystycznie większe niż w przypadku ACPA (p < 0,001).

Spadek miana autoprzeciwciał był istotnie wyższy w grupie 60 chorych (42%), u których stwierdzono odpowiedź na leczenie w porównaniu z tymi, u których było ono nieskuteczne (odpowiednio, p = 0,034 oraz p = 0,01). Mediana zmiany bezwzględnej wartości u osób, którzy odpowiedzieli na leczenie, wynosiła -17 U/ml (-68; 0) w wypadku ACPA oraz -43 U/ml (-143; -12) w wypadku RF. Z kolei mediana wartości względnych przedstawiała się następująco, odpowiednio, -26,5% oraz -47,9%. W wypadku osób nie odpowiadających na leczenie (wg SDAI50) zmiany przedstawiały się następująco: -3,1 U/ml i -7,5% dla ACPA oraz -18 U/ml i -26,4% dla RF. Zaobserwowano także, że większe jest prawdopodobieństwo zmniejszenia się miana RF, ale nie ACPA, w wypadku pacjentów, u których choroba trwała nie dłużej niż rok. Gdy uwzględniono stopień aktywności choroby, nadal stwierdzano trend szybszego zmniejszania się miana RF u chorych z wczesną postacią RZS.

Z kolei analiza danych z 18 miesięcy obserwacji była możliwa u 82 chorych. W porównaniu z wartościami wyjściowymi po 3 miesiącach stwierdzono spadek miana ACPA o 4,6%, miana RF o 13,2%, a wskaźnika SDAI o 23,5%. Po 12 miesiącach wartości te przedstawiały się, odpowiednio, 16,9%, 31,4% oraz 40,5%, a po 18 miesiącach: 23,8%, 35,2% oraz 44,3%. W prostej analizie korelacji stwierdzono także, że zmiany stężenia białek ostrej fazy były analogiczne do zmian miana ACPA oraz RF, podczas gdy zmiany SJC oraz oceny natężenia bólu korelowały tylko ze zmianą miana RF.

Podsumowując, autorzy wykazali, że miano ACPA oraz RF ulega istotnemu stopniowemu zmniejszeniu w okresie po 3 – 18 miesiącach terapii i jest to związane z ograniczeniem aktywności choroby. Miano RF ulegało zmniejszeniu szybciej, w większym odsetku, a także u większej liczby chorych w porównaniu z mianem ACPA. Powyższe wyniki powinny być przyczynkiem do dalszych badań, które odpowiedziałyby na pytanie czy redukcja miana RF oraz ACPA wiąże się z lepszym rokowaniem odległym i mniejszą progresją zmian strukturalnych.