Uzyskanie remisji lub niskiej aktywności choroby w celu utrzymania dobrej sprawności fizycznej i zapobiegnięcia uszkodzenia stawów jest głównym celem terapii RZS. Wykazano, że stosowanie metotreksatu w połączeniu z lekami biologicznymi jest skuteczniejsze niż monoterapia metotreksatem. Jednakże terapia lekami biologicznymi wiąże się z większym ryzykiem infekcji, koniecznością parenteralnego podawania oraz wysokimi kosztami. Dlatego wydaje się, że korzystne byłoby wstrzymywanie ich stosowania, gdy zostanie osiągnięty początkowy cel terapii. Dostępne są wytyczne dotyczące rozpoczęcia i modyfikowania leczenia biologicznego, jednakże dane dotyczące problemu, czy i jak można je zakończyć, są bardzo ograniczone. W poniższym artykule podjęto próbę krytycznej analizy dostępnej literatury, podejmującej tą kwestię.

W pierwszej kolejności scharakteryzowano konsekwencje zaprzestania stosowania terapii biologicznej. W badaniu ATTRACT (infliksymab) oraz SAMURAI (tocilizumab) u wszystkich chorych, którzy przerwali stosowane leczenie doszło do wystąpienia zaostrzenia RZS. W innych trzech małych badaniach odstawienie inhibitorów TNF wiązało się z wystąpieniem zaostrzenia u 22% - 71% pacjentów. Podobne wyniki uzyskano w badaniach BeSt i RRR (infliksymab), jak również HONOR i OPTIMA (adalimumab). W badaniu HIT HARD stosowanie adalimumabu przerwano u wszystkich chorych po 24 tygodniach. Po kolejnych 24 tygodniach obserwacji stwierdzono utrzymywanie się remisji u 44% z nich w porównaniu z 47% w momencie przerwania terapii. Z kolei w badaniu ALLOW po odstawieniu abataceptu stwierdzono zaostrzenie u 3% chorych w ciągu kolejnych 3 miesięcy. Co ważne, jednocześnie w większości powyższych badań nie stwierdzono istotnego statystycznie wpływu przerwania terapii na stopień sprawności wyrażony wynikiem kwestionariusza HAQ. Następnie scharakteryzowano dane dotyczące wznowienia terapii biologicznej, której skuteczność wynosiła 85% - 100% (badania ATTRACT, BeSt, SAMURAI). Nieco niższą skuteczność, rzędu 70%, obserwowano w badaniu RRR.

Omówiono także strategię przerywania terapii oraz czynniki predykcyjne skutecznego zaprzestania leczenia. W wytycznych ELUAR z 2010 podkreślono, że obecnie brak jest jasnych danych, jak bezpiecznie zakończyć leczenie. Zalecono, aby zredukować stosowane dawki leków biologicznych tylko u chorych z długo utrzymującą się remisją (tj. co najmniej 12 miesięcy), u których wcześniej zredukowano dawki sterydów. Z kolei czynniki predykcyjne skutecznego zaprzestania terapii różnią w zależności od badania, ale najczęściej wymienia się: krótszy czas trwania choroby, lepszy stopień sprawności, rozpoczęcie terapii biologicznej na wcześniejszym etapie choroby, płeć męską czy też postać seronegatywną choroby.

Na zakończenie autorzy podjęli kwestię, czy w ogóle potrzebne są zalecenia dotyczące przerywania terapii lekami biologicznymi. Uważają oni, że na podstawie omówionych w artykule badań u chorych z długo utrzymującą się niską aktywnością choroby lub remisją (co najmniej 6 miesięcy) odstawienie leczenia biologicznego jest właściwym postępowaniem. W obserwacji krótkoterminowej nie będzie ono związane z negatywnym wpływem na progresję zmian radiologicznych czy też stopień sprawności u większości chorych. A w wypadku, gdy dojdzie do zaostrzenia, ponowne włączenie terapii jest bezpieczne i skuteczne, chociaż należy pamiętać, że w badaniach RRR oraz BeSt chorzy ci cechowali się nieco wyższymi wynikami w kwestionariuszu HAQ. Dane niepochodzące z badań klinicznych, a dotyczące przerywania terapii niepodyktowanej działaniami niepożądanymi obecnością przeciwwskazań czy też ich nieskutecznością, są bardzo ograniczone. Autorzy także wspominają o różnicach pomiędzy populacjami chorych uczestniczących w badaniach klinicznych a tych spotykanych w codziennej praktyce klinicznej. Podkreślono również, że dalsze badania powinny skupić się na identyfikacji chorych cechujących się największym ryzykiem wystąpienia zaostrzenia, którzy wymagają intensywnego monitorowania oraz optymalizacji terapii indukcyjnej i konsolidującej.

Podsumowując, autorzy zaznaczają, że obecnie jest za wcześnie by przedstawić szczegółowe wytyczne dotyczące przerywania terapii lekami biologicznymi. Jednakże jednocześnie formują trzy zalecenia:
1. Jeśli chory cechuje się niską aktywnością choroby lub jest w remisji przez co najmniej 6 miesięcy należy rozważyć odstawienie terapii biologicznej. Wykazano, że jest to możliwe przez co najmniej 1 rok u 29% - 80% chorych.
2. Gdy przerywa się terapię biologiczną, należy ściśle monitorować aktywność choroby, stopień sprawności oraz progresję zmian radiologicznych. U większości chorych nie dochodzi do pogorszenia stopnia sprawności lub nasilenia zmian radiologicznych.
3. Jednakże, gdy stwierdzi się zaostrzenie, należy jak najszybciej ponownie wdrożyć wcześniej stosowane leczenie, którego skuteczność waha się pomiędzy 70% a 100%.