W Środkowej i Wschodniej Europie terapia RZS jest bardzo zróżnicowana, co wynika prawdopodobnie z czynników ekonomicznych, restrykcyjnych zaleceń dotyczących terapii, a także dostępu chorych do praktykujących reumatologów. Co więcej, liczba chorych z RZS leczonych inhibitorami TNF w tych krajach daleko odbiega od sytuacji w innych krajach Unii Europejskiej czy też USA. Sokka i wsp. wykazali, że stan kliniczny pacjentów z RZS istotnie koreluje z wysokością PKB w poszczególnych państwach. A z kolei Orlewska i wsp. ocenili dostępność leków biologicznych w krajach tego regionu w 2009 roku. Okazało się, że największy odsetek chorych leczonych terapią biologiczną był na Węgrzech (5%), natomiast w Polsce wynosił on poniżej 1,5%. Co więcej, leki, takie jak etanercept, infliksymab, adalimumab oraz rytuksymab były refundowane we wszystkich krajach, podczas gdy abatacept oraz tocilizumab – tylko na Słowacji. W poniższej pracy autorzy omówili rekomendowane strategie terapeutyczne w celu zmniejszenia istniejących różnic pomiędzy krajami w opiece nad chorymi z RZS, ze szczególnym uwzględnieniem terapii biologicznej.

Na początku przedstawiono współczesne zalecenia dotyczące rozpoznawania i leczenia RZS, tj. wytyczne Amerykańskiego Kolegium Reumatologicznego (ACR) i Europejskiej Ligii przeciwko Chorobom Reumatycznym (EULAR) z 2010 roku, w których położono szczególny nacisk na jak najszybsze uzyskanie remisji lub niskiej aktywności choroby u każdego chorego z RZS. Leczenie syntetycznym LMPCh należy rozpocząć natychmiast po postawieniu rozpoznania, a lekiem z wyboru jest metotreksat. W wypadku nieuzyskania celu terapeutycznego w ciągu 3 – 6 miesięcy zaleca się dołączenie leku biologicznego lub zamiany na inny klasyczny LMPCh. W kontekście tych zaleceń scharakteryzowano także schemat postępowania stosowany w Rumunii oraz w Polsce.

Następnie autorzy skupili się na dwóch współczesnych paradygmatach terapii RZS, tj. istotności wczesnego i agresywnego leczenia chorych z RZS oraz koncepcji leczenia ukierunkowanego na cel (ang. treat to target). Przytoczyli szereg badań, w których wykazano, że takie postępowanie wiąże się z uzyskaniem lepszych odległych wyników klinicznych, jak i mniejszego odsetka uszkodzenia stawów i rozwoju niepełnosprawności.

Kolejno poruszony został temat właściwego monitorowania chorych w trakcie stosowanej terapii, tj. w ciężkich postaciach: co 1 – 3 miesiące, w przypadkach mniej zaawansowanych: co 3 – 6 miesięcy. Wymieniono następujące skale i kwestionariusze pomocne w tym celu, jak: DAS, DAS28, SDAI, CDAI, mTSS, HAQ, SF-36 oraz EQ-5D. Podkreślono także istotną rolę edukacji chorych i ich udziału w podejmowaniu decyzji terapeutycznych, co poprawia przestrzeganie zaleceń, a także bezpieczeństwo terapii.

W dalszej części autorzy dokonali przeglądu dostępnej literatury dotyczącej korzyści z wczesnej terapii lekami biologicznymi w kontekście wyników klinicznych, progresji zmian radiologicznych oraz stopnia sprawności chorych. Omówiono m.in. takie badania, jak: BeSt oraz COMET.

Na zakończenie przedstawiono praktyczne wskazówki, umożliwiające poszerzenie dostępu do leków biologicznych u chorych z umiarkowaną postacią RZS w krajach Środkowej i Wschodniej Europy. Podkreślono, że niektóre kraje, takie jak Rumunia czy Polska wdrożyły już koncepcję terapii ukierunkowanej na cel, zgodną z wytycznymi EULAR. Natomiast szansę na poprawę tej sytuacji autorzy upatrują w propagowaniu inicjatyw edukacyjnych wśród samych chorych, a także wśród lekarzy i rehabilitantów, w celu zwiększenia ogólnej świadomości, jak kluczowe jest wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Co więcej, zaznajomienie polityków oraz publicznego płatnika (np. w Polsce – NFZ) z wynikami najnowszych badań może przyczynić się do przekonania ich do finansowania wczesnej terapii RZS lekami biologicznymi. Kolejnym ważnym krokiem jest także przekonanie lekarzy reumatologów, aby stosowali aktualne zalecenia opracowywane przez ACR/EULAR.

Podsumowując, w krajach Europy Środkowej i Wschodniej istnieje pewna luka terapeutyczna w przypadku chorych z wczesną postacią RZS o umiarkowanej aktywności. Związana jest ona zarówno z czynnikami ekonomicznymi, jak i społecznymi. W celu jej zmniejszenia konieczne jest ścisłe przestrzeganie opublikowanych zaleceń, dotyczących stosowania leków biologicznych. A dodatkowo edukacja chorego i współpraca z nim w podejmowaniu decyzji terapeutycznych ułatwi ten proces i zapewni, że pacjenci z RZS otrzymają opiekę najlepszą z możliwych.