Niedawno poddano w wątpliwość związek pomiędzy stanem zapalnym a rozwojem ZZSK. Mimo że stosowanie inhibitorów TNF wiązało się z ograniczeniem procesu zapalnego, to nie zapobiegało progresji zmian radiologicznych. Jednocześnie zaproponowano hipotezę według której nieznany czynnik indukuje zarówno ostrą reakcję zapalną, jak i aktywację komórek progenitorowych macierzy prowadząc ostatecznie do wewnątrzchrząstkowego kościotworzenia. Powstała także alternatywna hipoteza zakładająca, że podczas gdy zmiany związane z ostrym stanem zapalnym ustępują bez śladu, to w przypadku przewlekłych zaawansowanych zmian procesom naprawczym towarzyszy kościotworzenie. Jako pierwsze w badaniu rezonansu magnetycznego (MRI, sekwencja STIR) widoczne są zmiany zapalne w narożnikach kręgów (ang. corner inflammatory lesions, CIL), tzw. „świecące narożniki”. Wyróżnia się zmiany: typu A (proste) oraz typu B (zaawansowane). Te drugie mogą prowadzić do powstania nadżerek lub ognisk metaplazji (tkanka tłuszczowa, tkanka kostna). Celem poniższego badania była weryfikacja hipotezy zakładającej ,że u chorych z ZZSK, poddanych terapii inhibitorami TNF, nowe procesy kościotworzenia częściej zachodzą w zmianach CIL typu B niż typu A.

W tym celu wykorzystano dane chorych uczestniczących w badaniu Canadian AS. Było to randomizowane, wieloośrodkowe, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie, w którym oceniano skuteczność adalimumabu u chorych z aktywnym ZZSK. Chorych losowo w stosunku 1 : 1 przydzielano do grupy, w której stosowano adalimumab w dawce 40 mg co drugi tydzień lub do grupy, gdzie podawano placebo przez 24 tygodnie. Badanie rezonansu magnetycznego wykonywano wyjściowo, w 12. oraz 52. tygodniu wykorzystując sekwencje T1W oraz STIR.

Do grupy leczonej adalimumabem włączono 38 osób, a do grupy placebo 44. Ostatecznie wyniki badania MRI oceniono u 76 chorych, u których dostępne były wyniki badań radiologicznych wykonanych wyjściowo oraz po dwóch latach. Z analizy wykluczono dane dotyczące 64 narożników kręgów u 22 chorych, głównie z powodu niewłaściwej wizualizacji C7 i Th1.

Wyjściowo stwierdzono 220 (16,4%) zmian CIL, w tym 172 zmiany typu A oraz 48 zmian typu B wśród 1345 ocenionych narożników kręgów zarówno w badaniu MRI, jak i RTG. Zmiany tłuszczowate zaobserwowano w 179 przypadkach (13,3%) narożników kręgów. Stwierdzano je istotnie częściej w kręgach, w których również obserwowano CIL (23,6% vs 11,3%, p < 0,0001), szczególnie w wypadku zmian typu B (47,9% vs 16,9% typ A, p < 0,0001).

U większości chorych (90,5%) stwierdzono co najmniej jedną zmianę CIL lub zmianę tłuszczowatą. Spośród 74 pacjentów, u których dostępne były wyniki badania MRI w sekwencji STIR, u 60 (81,1%) wykryto co najmniej 1 zmianę CIL (średnia liczba 3,8 ± 3,6), w tym u 71,1% zaobserwowano co najmniej jedną zmianę typu A, u 43,4% - co najmniej jedną zmianę typu B, a u 36,5% - oba typy zmian. Ponadto, co najmniej jedną zmianę tłuszczowatą stwierdzono u 73% chorych (średnia liczba 4,1 ± 2,9), a u 63,5% pacjentów wykazano obecność obu rodzajów zmian.

Po pierwszym roku zmiany CIL ustąpiły w 71,4% narożników kręgów. Zmiany typu A, jak i typu B ustępowały z porównywalną częstością (74,4% vs 60,4%, p > 0,05). Obecność zmian tłuszczowatych nie wpływała na odsetek rezolucji zmian typu A (79,3% vs 73,4%). Natomiast w wypadku zmian typu B częściej dochodziło do ich ustąpienia, gdy nie stwierdzano obecności ciał tłuszczowatych (47,8% vs 72%).

Pomiędzy 12. a 52. tygodniem zaobserwowano powstanie 7 nowych zmian CIL, z których wszystkie były typu A. Natomiast nowe syndesmofity (26/48) rozwijały się istotnie częściej w kręgach, w których w wyjściowym badaniu MRI stwierdzano obecność zmian tłuszczowatych lub zmian CIL w porównaniu z kręgami bez tych zmian, odpowiednio: 5,9%, 11,2% oraz 1,8%. Rozwój nowych syndesmofitów istotnie korelował z obecnością zmian typu B (16,7%) w porównaniu ze zmianami typu A (2,9%), p = 0,002. Iloraz szans rozwoju nowych syndesmofitów w wypadku obecności zmian CIL typu B wynosił OR 3,88, 95% CI 1,2 – 12,57, p = 0,024, a w wypadku obecności zmian tłuszczowatych – OR = 4,83, 95% CI 2,38 – 9,8, p < 0,0001.

Wyniki powyższego badania pokazują, że wczesne zmiany zapalne ustępują pod wpływem leczenia inhibitorami TNF i nie są związane z ryzykiem rozwoju syndesmofitów. Z kolei zaawansowane zmiany zapalne również ulegają rezolucji pod wpływem terapii biologicznej, jednakże ich obecność zwiększa ryzyko rozwoju nowych syndesmofitów. Ponadto, z progresją zmian radiologicznych związana jest obecność także zmian tłuszczowatych.