Celem tego wieloośrodkowego prospektywnego badania była ocena znaczenia i wartości prognostycznej oznaczenia i monitorowania miana przeciwciał anty-CCP u populacji chorych z niezróżnicowanym zapaleniem stawów (NZS). Badaną grupę stanowili chorzy w wieku co najmniej 18 lat, zgłaszający się z zapaleniem stawów trwającym mniej niż 12 tygodni i nie spełniającym kryteriów rozpoznania RZS (wg ACR 1987) ani innej zapalnej choroby reumatycznej. Do kryteriów wykluczających należało stwierdzenie radiologicznych cech uszkodzenia stawów oraz obecność guzków reumatoidalnych. Dopuszczalne było stosowanie NLPZ, w tym selektywnych inhibitorów COX-2 oraz niskich dawek sterydów.

Chorych do badania rekrutowano w dziewięciu włoskich ośrodkach reumatologicznych należących do grupy FIRMA pomiędzy marcem 2007 a majem 2009 roku. Łącznie włączono 206 pacjentów. Kontrolne wizyty odbywały się co 6 miesięcy, a łączny okres obserwacji wynosił dwa lata. Próbki krwi w celu oznaczenia miana przeciwciał anty-CCP, IgM RF, wartości OB oraz CRP również pobierano co 6 miesięcy.

Spośród 206 chorych badanie ukończyło 192 z nich (93,2%). Z 14 pacjentami utracono kontakt, głównie z powodu zmiany miejsca zamieszkania. Do badania włączono 147 kobiet oraz 45 mężczyzn, a średnia wieku wynosiła 52 ± 16 lat. U większości osób stwierdzono zapalenie wielostawowe (60,9%), a tylko u 9,4% choroba dotyczyła jednego stawu. W 2/3 przypadków zmiany zapalne były zlokalizowane w obrębie stawów rąk. Wyjściowo obecność RF stwierdzono u 79 chorych (41,4%), a przeciwciał anty-CCP2 – u 80 pacjentów (41,7%). W przypadku osób z RF wysokie miano stwierdzono w 67,1% przypadków, natomiast wysokie miano przeciwciał anty-CCP2 wykazano u 83,8% chorych. Wielu chorych nie było w ogóle leczonych (45,8%), część stosowała NLPZ (34,4%), a tylko niewielka liczba przyjmowała sterydy w połączeniu z NLPZ.

W badanej populacji u 72 z 192 chorych (37,5%) doszło do progresji choroby w kierunku RZS w ciągu 2 lat obserwacji: u 26 - po 6 miesiącach, u 20 - po 12 miesiącach, a u 26 - po 24 miesiącach. U kolejnych 32 pacjentów (15,6%) rozpoznano łuszczycowe zapalenie stawów, u 32 (16,7%) dolegliwości ustąpiły, a u pozostałych 58 (30,2%) nadal utrzymano rozpoznanie NZS.

Wiek, płeć, liczba zajęty stawów czy też wartość OB nie korelowały z ryzykiem rozwoju RZS. Podobnie stosowane NLPZ czy też sterydów nie miały wpływu na rokowanie. Natomiast częściej do progresji choroby w kierunku RZS dochodziło u pacjentów z zajętymi stawami rąk oraz wyższymi wyjściowo wartościami CRP. Wśród chorych, u których doszło do rozwoju RZS, u większości wyjściowo stwierdzono obecność przeciwciał anty-CCP2 (73,6%), podczas gdy tylko 22,5% chorych, u których nie nastąpiła progresja do RZS cechowała się obecnością tych przeciwciał (p < 0,0001). Co ciekawe, chociaż średnie miano przeciwciał anty-CCP2 było wyjściowo nawet 3,5-krotnie wyższe u chorych, którzy rozwinęli RZS (p < 0,0001), to odsetek chorych z niskim lub wysokim mianem przeciwciał anty-CCP2 nie różnił się w momencie włączenia do badania pomiędzy osobami, u których później stwierdzono lub nie RZS.

W analizie regresji jednoczynnikowej czynnikami predykcyjnymi rozwoju RZS były: wyjściowe wysokie stężenie CRP (HR = 1,737, 95% CI 1,049 – 2,877, p = 0,032), zajęcie stawów rąk (HR = 1,871, 95% CI 1,083 – 3,232, p = 0,025), obecność zarówno niskiego (HR = 2,020, 95% CI 1,001 – 4,073, p = 0,05), jak i wysokiego miana (HR = 3,097, 95% CI 1,867 – 5,137, p < 0,001) RF oraz obecność zarówno niskiego (HR = 3,360, 95% CI 1,412 – 7,998, p = 0,006), jak i wysokiego miana (HR = 4,613, 95% CI 2,698 – 7,887, p < 0,001) przeciwciał anty-CCP2.

Jednakże w wieloczynnikowej analizie regresji istotne ryzyko rozwoju RZS w ciągu kolejnych dwóch lat wiązało się tylko z wyjściowo stwierdzeniem zajęcia stawów rąk (HR = 2,140, 95% CI 1,128 – 4,059, p = 0,02) oraz obecnością przeciwciał anty-CCP2 zarówno w niskim (HR = 3,187, 95% CI 1,257 – 8,077, p = 0,025), jak i w wysokim (HR = 4,324, 95% CI 2,023 – 9,245, p < 0,001) mianie.

Wyniki powyższego badania potwierdzają słuszność oznaczania miana przeciwciał anty-CCP2 u chorych zgłaszających się z NZS. Ich obecność potwierdza wysokie ryzyko rozwoju RZS w ciągu kolejnych dwóch lat.