Eksperymentalne badania dotyczące wrażliwości na ból wykazują, że próg bólu jest niższy u chorych z RZS niż w populacji ogólnej. Dotyczy to nie tylko okolic stawów, co sugeruje, że mechanizmy odpowiedzialne za hiperalgezję mają podłoże ośrodkowe, a nie są wynikiem tylko miejscowego stanu zapalnego. W poniższym badaniu przeprowadzono ilościową ocenę czucia (ang. quantitive sensory testing, QST) analizując poziom warunkowej modulacji bólu (ang. conditioned pain modulation, CPM), próg bólu oraz poziom tolerancji bólu u chorych z RZS i w grupie zdrowych ochotników. Oceniono także rolę zaburzeń snu, stanu psychicznego oraz markerów stanu zapalnego w uzyskiwanych wartościach CPM oraz wrażliwości na ból.

Do badania pomiędzy kwietniem 2010 a lipcem 2011 włączono kobiety z RZS w wieku co najmniej 40 lat. Badanie ograniczono tylko do płci żeńskiej, ponieważ RZS występuje głównie u kobiet i cechują się one niższym progiem bólu oraz niższą tolerancją bólu w porównaniu z mężczyznami. Osoby uczestniczące w badaniu nie mogły stosować opioidowych leków przeciwbólowych. U chorych oceniono aktywność choroby przy pomocy skali DAS-28, a także oznaczono stężenie CRP, TNF oraz IL-6. Kliniczny stopień ciężkości bólu oceniono przy pomocy Brief Pain Inventory – Short Form, a stan psychiczny - przy pomocy skali HADS (Hospital Anxiety and Depression Scale). Zaburzenia snu analizowano wykorzystując skalę Medical Outcomes Study Sleep Scale. Natomiast do ilościowej oceny czucia zastosowano algometr Wagner Instruments FPK 20.

Grupa pacjentek z RZS (n = 58) była porównywalna z grupą kontrolną (n = 54) pod względem wieku, rasy, palenia papierosów czy spożywania alkoholu. U żadnej uczestniczki badanie nie rozpoznano obwodowej neuropatii. U 6 osób stwierdzono cukrzycę (po trzy osoby w każdej grupie), 18 pacjentek przyjmowało SSRI, 5 osób stosowało neuroleptyki, a 1 – TLPD. W porównaniu z grupą kontrolną u pacjentek z RZS stwierdzono wyższe stężenie CRP (p = 0,0005), TNF (p = 0,01) oraz IL-6 (p < 0,0001). U pacjentek z RZS także częściej występował niepokój, depresja oraz zaburzenia snu (p < 0,0001). Jak również częściej przyjmowały one NLPZ, sterydy, tradycyjne LMPCh, jak i leki biologiczne (p< 0,0001).

Wskaźnik klinicznej ciężkości bólu był istotnie wyższy u chorych z RZS w porównaniu z grupą kontrolną (p < 0,0001). Współczynniki korelacji Spearmana pomiędzy klinicznym wskaźnikiem bólu a wynikiem QST wynosiły: od -0,12 dla progu bólu mierzonego nad lewym mięśniem czworobocznym do -0,33 dla progu tolerancji bólu nad prawym nadgarstkiem. Z kolei współczynnik korelacji Spearmana wynosił -0,17 dla związku pomiędzy kliniczną intensywnością bólu a poziomem CPM. Mediana poziomu CPM była niższa u chorych z RZS w porównaniu z grupą kontrolną (p = 0,04). Podobnie stwierdzono istotnie niższy próg bólu (p < 0,05) oraz próg tolerancji bólu (p < 0,03).

W analizie efektów pośrednich stwierdzono, że: 1) obecność RZS jest istotnie statystycznie związana z poziomem CPM (p = 0,04), 2) RZS jest istotnie związane z wynikiem uzyskanym w skali MOS Sleep Problems Index II (p < 0,0001) oraz 3) wartość wyniku w skali MOS Sleep Problems Index II jest istotnie związana z poziomem CPM (p = 0,03).

W grupie chorych z RZS stwierdzono, że stosowanie tradycyjnych LMPCh jest istotnie związane z wyższym progiem bólu (p < 0,05) badanym na lewym kciuku i prawym mięśniu czworobocznym, jak również wyższym progiem tolerancji bólu (p < 0,05) na kciuku i mięśniu czworobocznym obustronnie. Natomiast stosowanie NLPZ, sterydów czy też leków biologicznych nie wiązało się z istnieniem żadnej zależności biorąc pod uwagę poziom CPM, próg bólu czy też próg tolerancji bólu.

Podsumowując, chore z RZS cechowały się niższym poziomem CPM, jak również niższymi progami bólu i tolerancji bólu w porównaniu z grupą kontrolną. Związek pomiędzy RZS a zmniejszonym CPM może być uwarunkowany obecnością zaburzeń snu. Wyniki te zwracają uwagę, jak ważne jest uwzględnienie ośrodkowych mechanizmów bólu, gdy dotyczy to osób z przewlekłymi chorobami zapalnymi, jak np. RZS.