Celem poniższego badania była analiza wpływu stosowania inhibitorów TNF na progresję zmian radiologicznych u chorych z RZS opornych na konwencjonalne LMPCh i spotykanych w codziennej praktyce klinicznej. Badaną grupę stanowili pacjenci włączeni do krajowego duńskiego rejestru DANBIO, który obejmuje ponad 90% wszystkich chorych z RZS leczonych inhibitorami TNF. W Danii terapia ta rozpoczynana jest po niepowodzeniu leczenia co najmniej jednym konwencjonalnym LMPCh. W tej populacji chorych zdjęcia RTG dłoni, nadgarstków oraz stóp wykonywano w momencie rozpoczęcia terapii, a następnie co roku.

Do analizy włączono wszystkich chorych z rejestru DANBIO, którzy wcześniej nie stosowali inhibitorów TNF, rozpoczęli leczenie adalimumabem, etanerceptem lub infliksymabem przed 1 lipca 2007 oraz dostępne były trzy zdjęcia RTG dłoni (przed leczeniem, w momencie włączania terapii oraz w okresie leczenia, co najmniej po 6 miesiącach, preferencyjnie po 2 latach). W celu oceny progresji zmian radiologicznych posługiwano się wskaźnikiem TSS (total Sharp score).

W rejestrze zidentyfikowano 2519 chorych z RZS dotychczas nie leczonych inhibitorami TNF, jednakże tylko 622 miało wykonane trzy zdjęcia RTG spełniające kryteria włączenia. Ostatecznie do analizy włączono 517 pacjentów. Wśród nich mężczyźni stanowili 24%, a średnia wieku wynosiła 57 lata (22 – 88). Chorzy, których nie włączono do analizy z powodu braku zdjęć RTG, cechowali się podobnym odsetkiem mężczyzn, średnią wieku, obecnością IgM RF oraz przeciwciał anty-CCP, liczbą stosowanych wcześniej LMPCh, a także wynikiem DAS28-CRP w momencie rozpoczynania terapii inhibitorami TNF (p > 0,05). Jedynie badana populacja cechowała się krótszym czasem trwania choroby (mediana: 5, IQR 1 – 13 vs 9, IQR 4 – 17, p < 0,001).

W okresie przed wdrożeniem terapii inhibitorami TNF w badanej populacji 88% chorych stosowało przynajmniej w pewnym okresie metotreksat w średniej dawce 14 mg/tydzień. Wśród nich 41% otrzymało metotreksat co najmniej raz w postaci parenteralnej. Ponadto, chorzy ci stosowali średnio dwa (1 – 6) różne LMPCh, a 82% otrzymywało również sterydy w średniej dawce 2,1 mg/d.

Terapię inhibitorami TNF rozpoczęto w 61% przypadków infliksymabem, w 15% - etanerceptem, a w 24% - adalimumabem. W momencie wykonywania kontrolnego RTG 60% (310) chorych kontynuowało terapię początkowym lekiem, u 29% (150) dokonano zmiany na inny lek biologiczny (u 137 chorych na innym inhibitor TNF), a u 11% (57) odstawiono leczenie biologiczne. Najczęstszym konwencjonalnym LMPCh był metotreksat (435 chorych, 84%). Sterydy stosowano u 370 chorych (72%) w średniej dawce 1,5mg/d w przeliczeniu na prednizolon. Była to mniejsza dawka niż w okresie stosowania konwencjonalnych LMPCh (p < 0,001).

Od momentu rozpoczęcia terapii do wizyty kontrolnej (mediana 727 dni) mediana wartości DAS28-CRP uległa zmniejszeniu z 5 (IQR 4,2 – 5,7) do 3,0 (IQR 2,0 – 3,9), p < 0,0001. Średnia wartość CRP uległa zmniejszeniu z 31 mg/l do 15 mg/l (p < 0,001).

W okresie do momentu włączenia pierwszego konwencjonalnego LMPCh mediana wartości TSS wzrosła z 7 do 13 (p = 0,0005). Na zakończenie okresu obserwacji przy stosowaniu inhibitorów mediana TSS wynosiła 14 (p = 0,53). Roczny odsetek progresji zmian radiologicznych zmniejszył się z mediany 0,7 (średnia 2,1) pkt TSS/rok w okresie stosowania konwencjonalnych LMPCh do 0 (średnia 0,7) pkt TSS/rok w okresie stosowania inhibitorów TNF (p < 0,0001). Stwierdzono także istotne zmniejszenie progresji powstawania nadżerek oraz zwężania się szpary stawowej. Jak wykazano, w okresie stosowania konwencjonalnych LMPCh progresję zmian radiologicznych stwierdzono u 59% chorych, a w okresie terapii inhibitorami TNF – tylko u 31% (p < 0,0001). W tej podgrupie mediana szybkości progresji wynosiła 1,7 (średnia 2,8) pkt TSS/rok. W tej samej podgrupie jednakże, gdy wcześniej stosowano konwencjonalne LMPCh, mediana progresji wynosiła 2,5 (średnia 3,9) pkt TSS/rok, p = 0,006.

W tym krajowym obserwacyjnym badaniu z udziałem chorych z RZS, u których konwencjonalne LMPCh nie są wystarczająco skuteczne, wykazano, że dzięki włączeniu inhibitorów TNF uzyskuje się zmniejszenie progresji zmian radiologicznych. Co więcej, uzyskane wartości tempa progresji były porównywalne z wynikami publikowanymi w randomizowanych badaniach klinicznych. Stwierdzono także, że metotreksat stosowany razem z inhibitorami TNF nie wpływa w sposób istotny na szybkość progresji zmian radiologicznych.