Jednym z niedawno wprowadzonych na rynek biologicznych LMPCh jest certolizumab pegol (Cimzia®). Jest to rekombinowany, humanizowany fragment (Fab) przeciwciała przeciwko czynnikowi martwicy nowotworów alfa TNF α połączony z polietylenoglikolem (PEG) o masie około 40 kDa. Lek ten jest podawany podskórnie. Zarejestrowany jest w terapii RZS w wielu krajach na świecie, w tym w USA i w Unii Europejskiej. W niektórych państwach zaaprobowany jest także do leczenia choroby Crohna. W poniższym artykule dokonano przeglądu dostępnych danych dotyczących farmakokinetyki, farmakodynamiki, klinicznej efektywności oraz działań niepożądanych certolizumabu pegol stosowanego w terapii chorych z RZS.

Na wstępie scharakteryzowano właściwości farmakodynamiczne i farmakokinetyczne. Certolizumab pegol wiąże się w sposób selektywny z TNF α i uniemożliwia jego interakcję z właściwymi receptorami powierzchniowymi (p55 oraz p75). Powinowactwo to jest silniejsze niż w wypadku infliksymabu czy też adalimumabu, ale mniejsze w porównaniu z etanerceptem. Podkreślono, że w porównaniu z innymi inhibitorami TNF α certolizumab nie zawiera fragmentu Fc IgG i tym samym nie aktywuje ani CDC (complement-dependent cytotoxicity, cytotoksyczność zależna od dopełniacza) ani ADCC (antibody-dependent cell-mediated cytotoxicity, cytotoksyczność zależna od przeciwciał). Dane z badań in vitro wskazują również, że w przeciwieństwie do infliksymabu, adalimumabu czy też etanerceptu, certolizumab nie indukuje apoptozy aktywowanych ludzkich monocytów czy też limfocytów krwi obwodowej. W kontrolowanych placebo badaniach wykazano, że u około 7% chorych stwierdza się obecność przeciwciał przeciwko certolizumabowi pegol. Warto nadmienić, że gdy był on stosowany w połączeniu z metotreksatem odsetek ten uległ 4-krotnemu zmniejszeniu (2% vs 8%).

Certolizumab pegol charakteryzuje się przewidywalną, linijną, zależną od dawki farmakokinetyką w przypadku podania podskórnie jednorazowo dawki do 800 mg. Po podaniu podskórnym stężenie maksymalne osiąga w ciągu 54 – 171 h, jego biodostępność wynosi około 80% (76% – 88%), a okres półtrwania - około 14 dni. Istotny wpływ na farmakokinetykę certolizumabu pegol miała masa ciała oraz obecność przeciwciał neutralizujących. Natomiast leki takie jak metotreksat, sterydy, NLPZ czy też inne leki przeciwbólowe nie miały istotnego znaczenia dla farmakokinetyki.

Następnie omówiono kwestię skuteczności terapeutycznej zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z metotreksatem u dorosłych pacjentów z RZS o umiarkowanej i ciężkiej postaci. Odnośnie monoterapii przytoczono badanie FAST4WARD. Było to podwójnie zaślepione, randomizowane, kontrolowane placebo badanie, w którym oceniano skuteczność certolizumabu pegol w dawce 400 mg u chorych, u których wcześniej co najmniej jeden LMPCh okazał się nieskuteczny. Próba ta potwierdziła skuteczność certolizumabu pegol, a efekty już były widoczne po pierwszym tygodniu leczenia. Z kolei terapię skojarzoną z metotreksatem omówiono na podstawie następujących czterech randomizowanych badań klinicznych: RAPID-1, RAPID-2, RA-III, czy też DOSEFLEX. We wszystkich z nich potwierdzono skuteczność certolizumabu pegol w kontekście redukcji objawów klinicznych, ograniczeniu progresji zmian radiologicznych oraz poprawy jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia.

Krótko także omówiono doświadczenia w leczeniu pacjentów z krajów azjatyckich. Przytoczono tu badania: J-RAPID oraz HIKARI. Podsumowano także badania dotyczące łączenia certolizumabu pegol z innymi schematami terapeutycznymi, jak np. randomizowane próby: CERTAIN i REALISTIC czy też prospektywne badania obserwacyjne: szwedzkie ARTIS oraz niemieckie FasT.

Następnie podjęto kwestię działań niepożądanych związanych ze stosowaniem certolizumabu pegol w terapii chorych z aktywnym RZS. Profil bezpieczeństwa zarówno w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym, był akceptowalny u dorosłych z aktywnym RZS, a większość działań niepożądanych była łagodna lub umiarkowana. Certolizumab pegol w monoterapii był związany średnio z 18 poważnymi działaniami niepożądanymi na 100 pacjento-lat, a stosowanie placebo – z 9. Z kolei częstość działań niepożądanych była zbliżona pomiędzy populacjami chorych, którym podawano połączenie certolizumab pegol + metotreksat vs placebo + metoktreksat (w największym badaniu, tj. RAPID-1, odpowiednio, 55,1 vs 54,7 na 100 pacjento-lat). W pracy dokładnie omówiono także ryzyko zakażenia w trakcie terapii, jak również wystąpienia innych działań niepożądanych, tj.: chorób nowotworowych, rozwoju autoprzeciwciał, zaburzeń neurologicznych, niewydolności serca, cytopenii oraz reakcji nadwrażliwości.

Na zakończenie omówiono schemat dawkowania oraz drogę podania. W USA i Unii Europejskiej zalecany schemat to 400 mg jako dawka nasycająca 0., 2. i 4. tygodnia, a następnie 200 mg jako dawka podtrzymująca, podawana co drugi tydzień. Preferowanym miejscem podania jest brzuch lub udo.

Certolizumab pegol podawany podskórnie jest skutecznym lekiem o akceptowalnym profilu bezpieczeństwa, gdy stosowany jest jako monoterapia lub leczenie skojarzone u dorosłych z aktywną postacią RZS o umiarkowanym i ciężkim przebiegu. Niemniej jednak istnieje potrzeba przeprowadzenia dodatkowych badań z długoterminowym okresem obserwacji, aby bardziej definitywnie określić pozycję tego leku w terapii RZS, a szczególnie w kontekście innych inhibitorów TNF.