Tocilizumab jest humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym skierowanym przeciwko receptorowi dla IL-6 i stosowanym głównie w terapii RZS. Jego skuteczność potwierdzono zarówno pod względem odpowiedzi klinicznej i zahamowania uszkodzenia stawów. Niedawno zaobserwowano, że u myszy pozbawionych genu dla IL-6 stwierdza się rozwój samoistnej otyłości. Jednakże w dużych badaniach klinicznych u ludzi nie podawano nigdy istotnego przyrostu masy ciała jako działania niepożądanego związanego z leczeniem tocilizumabem.

Celem poniższej pracy była analiza zmiany masy ciała u chorych leczonych tocilizumabem oraz infliksymabem jako grupy kontrolnej. Badanie przeprowadzono w centrum medycznym Bnai Zion w Hajfie w Izraelu. Zakwalifikowano kolejnych 21 chorych rozpoczynających leczenie tocilizumabem oraz 16 chorych, którym włączono terapię infliksymabem. Do kryteriów włączenia należały: wiek ± 18. roku życia, nieobecność innych istotnych przewlekłych chorób zapalnych oraz prawidłowa funkcja nerek i wątroby. Pomiaru wzrostu i masy ciała dokonano wyjściowo oraz w 16. tygodniu terapii.

Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy grupami pod względem wieku, wyjściowej masy ciała oraz stężenia hemoglobiny. W grupie tocilizumabu zanotowano wyjściowo wyższą wartość OB. Częstość występowania cukrzycy i dyslipidemii w obu grupach była porównywalna. Co istotne w grupie tocilizumabu wszyscy oprócz jednego chorego leczeni byli z powodu RZS, natomiast w grupie infliksymabu u większości pacjentów powodem terapii były spondyloartropatie.

Terapii tocilizumabem towarzyszył istotny przyrost masy ciała i wzrost BMI (wyjściowo: mediana BMI 27,5 kg/m², zakres 18,7 – 37,3 kg/m²; 16. tydzień: mediana BMI 27,8 kg/m2, zakres 20,4 – 40,4 kg/m², p = 0,04), podczas gdy w wypadku leczenia infliksymabem nie stwierdzono istotnej zmiany masy ciała w ciągu 16 tygodni terapii (wyjściowo: BMI 26,4 kg/m², zakres 20 – 35,8 kg/m2, 16. tydzień: mediana BMI 26,5 kg/m², zakres 20 – 35,8 kg/m², p = 0,1). W grupie tocilizumabu wzrost BMI stwierdzono u 13 z 21 pacjentów, z których u 5 zanotowano istotny przyrost masy ciała (zmiana BMI ≥ 2 kg/m2). W grupie infliksymabu zaobserwowano u 7 z 16 chorych minimalny wzrost wartości BMI (o mniej niż 2 kg/m²). U dwóch chorych z grupy tocilizumabu oraz u 1 chorego z grupy infliksymabu stwierdzono redukcję masy ciała.

W grupie tocilizumabu zanotowano istotne zmniejszenie wartości OB (wyjściowo: mediana 43,3 mm/h, zakres 6 – 100 mm/h; 16. tydzień: mediana 13,5 mm/h, zakres 3 – 72 mm/h, p = 0,003), podczas gdy w grupie infliksymabu zmiana ta nie była istotna statystycznie (wyjściowo: mediana 22,9 mm/h, zakres 2 – 65 mm/h; 16. tydzień: mediana 22 mm/h, zakres 4 – 50 mm/h, p = 0,68). W wypadku stężenia hemoglobiny stwierdzono jego istotny wzrost w grupie tocilizumabu (p = 0,04), ale nie w grupie infliksymabu (p = 0,42). Jednakże u chorych leczonych tocilizumabem dalsza analiza nie wykazała istotnych korelacji pomiędzy wartością OB wyjściowo, jak i po leczeniu a przyrostem masy ciała (odpowiednio, r = 0,13, p = 0,58 i r = 0,38, p = 0,1). Podobnie nie stwierdzono istotnych różnic biorąc pod uwagę występowanie cukrzycy, dyslipidemii oraz wyjściowej masy ciała u chorych, którzy zwiększyli swoją masę ciała lub nie w trakcie leczenia inhibitorem IL6-R.

Poprawa stanu odżywienia w trakcie skutecznej terapii każdej choroby zapalnej jest zawsze jednym z celów leczenia. W badanej grupie u większości chorych stwierdzono co najmniej łagodny przyrost masy ciała, będący przypuszczalnie wyrazem zmniejszenia się stanu zapalnego oraz lepszego samopoczucia chorych. Jednakże nadmierny przyrost wagi u 5 z 21 chorych leczonych tocilizumabem jest nieadekwatny. Wyniki powyższej pracy wymagają weryfikacji w dużym badaniu klinicznym, a w wypadku ich potwierdzenia - identyfikacji szlaków metabolicznych odpowiedzialnych za to zjawisko.