Uzyskanie remisji lub braku aktywności choroby jest pożądanym celem terapeutycznym u pacjentów z RZS, szczególnie w jego początkowej fazie. Możliwy związek pomiędzy pewnymi autoprzeciwciałami (np. czynnik reumatoidalny - RF, przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi – anty-CCP, przeciwciała przeciwko cytrulinowanej wimentynie – anty-Sa) i parametrami oceny klinicznej, w tym odsetkiem remisji, jest nieznany u pacjentów w początkowej fazie reumatoidalnego zapalenia stawów. Z kolei wykorzystanie markerów serologicznych w ocenie rokowania byłoby niezwykle pomocne.

Celem poniższego badania była prospektywna ocena kohorty pacjentów z wczesną postacią RZS (objawy trwające mniej niż 12 miesięcy) umożliwiająca ustalenie ewentualnego związku pomiędzy obecnością autoprzeciwciał (RF, anty-CCP oraz anty-Sa) a wystąpieniem remisji.

Badanie przeprowadzono w University Hospital of Brasilia w Brazylii. Włączono do niego kolejnych chorych z wczesną postacią RZS, których obserwowano regularnie przez 36 miesięcy od momentu postawienia rozpoznania. Wczesną postać RZS definiowano jako obecność objawów stawowych zgodnych z obrazem choroby trwających więcej niż 6 tygodni i mniej niż 12 miesięcy, niezależnie od spełnienia kryteriów ACR. Ocenę kliniczną (DAS-28) oraz oznaczenie autoprzeciwciał przeprowadzono wyjściowo oraz po 3, 6, 12, 18, 24 i 36 miesiącach. W trakcie obserwacji chorzy otrzymywali standardowe leczenie, w tym LMPCh.

Ostatecznie do badania włączono 40 chorych z RZS, z których 90% stanowiły kobiety. Średnia wieku wynosiła 45,3 lat (zakres 21 – 71 lat). Średni czas trwania objawów stawowych w momencie postawienia rozpoznania wynosił 27±15,6 tygodni, z czego u 13 pacjentów (32,5%) objawy trwały mniej niż 12 tygodni. Wszyscy chorzy spełniali kryteria ACR rozpoznania RZS.

Początkowo wszyscy chorzy stosowali NLPZ, a dwóch pacjentów otrzymywało także prednizon w dawce poniżej 10 mg/d. W momencie włączenia do badania zmodyfikowano leczenie. U 37 chorych (92,5%) rozpoczęto terapię metotreksatem (dawka początkowa 7,5 mg/tydzień), kwasem foliowym (5 mg/tydzień) oraz hydroksychlorochiną (400 mg/d). Po trzech latach 8 chorych (20%) stosowało ten sam schemat w większym dawkach (średnia dawka metotreksatu – 20,5 mg/tydzień), a 23 pacjentów (57,5%) otrzymywało inne niebiologiczne LMPCh.

Odpowiednio w trakcie badania odsetki remisji, niskiej, umiarkowanej oraz wysokiej aktywności choroby wg kryteriów EULAR przedstawiały się następująco:

• wyjściowo: 0, 0, 7,5%, 92,5%;
• 3. miesiąc: 2,5%, 2,5%, 52,5%, 42,5%;
• 6. miesiąc: 12,5%, 5%, 47,5%, 35%;
• 12. miesiąc: 17,5%, 20%, 47,5%, 15%;
• 18. miesiąc: 20,5%, 30,7%, 33,3%, 15,4%;
• 24. miesiąc: 20%, 17,5%, 35%, 27,5%;
• 36. miesiąc: 22,5%, 7,5%, 32,5%, 37,5%.

Brak wyjściowo któregokolwiek z trzech z serotypów RF (IgA, IgG, IgM) nie był związany z częstością uzyskania remisji w badanej populacji (IgA RF – RR 0,88, 95% CI 0,64 – 1,22; IgG RF – RR 0,91, 95% CI 0,67 – 1,26; IgM RF – RR 0,74, 95% CI 0,53 – 1,04). Podobnie stwierdzono, że brak przeciwciał anty-CCP, niezależnie od metody oznaczenia, nie był czynnikiem prognostycznym uzyskania remisji (CCP2 – RR 0,84, 95% CI 0,6 – 1,16, CCP3 – RR 0,79, 95% CI 0,55 – 1,12, CCP3.1 – RR 0,81, 95% CI 0,58 – 1,14). Analogicznie nie potwierdzono tego związku także w wypadku nieobecności przeciwciał anty-Sa (RR 0,92, 95% CI 0,62 – 1,38).

Następnie analizie poddano miano badanych autoprzeciwciał w dwóch podgrupach, tj. u chorych, którzy uzyskali lub nie remisję. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic: RF IgA – p = 0,21; RF IgG – p = 0,25; RF IgM – p = 0,13; CCP2 – p = 1,39; CCP3 – p = 0,09; CCP3.1 – p = 0,08, anty-Sa – p = 0,35. Ponadto nie stwierdzono istotnych różnic biorąc pod uwagę upływający czas obserwacji, co oznacza, że średnie miana autoprzeciwciał pozostawały na stałym poziomie (RF IgA – p = 0,83; RF IgG – p = 0,22; RF IgM – p = 0,58; CCP2 – p = 0,93; CCP3 – p = 0,91; CCP3.1 – p = 0,83, anty-Sa – p = 0,9).

Podsumowując, w badanej populacji w trakcie 3-letniej obserwacji nie stwierdzono istotnych różnic w mianie autoprzeciwciał u osób, które uzyskały remisję lub nie wg kryteriów EULAR. Innymi słowy nieobecność autoprzeciwciał nie była czynnikiem predykcyjnym uzyskania remisji.