W populacji osób aktywnie pracujących choroby mięśniowo-szkieletowe stanowią główną przyczynę długotrwałej lub trwałej niezdolności do pracy. W Hiszpanii ponad 30% przypadków trwałej niezdolności do pracy związane jest właśnie z chorobami mięśniowo-szkieletowymi (MSD). Długotrwała niezdolność do pracy wpływa także na inne aspekty życia chorego, jak aktywność w domu, hobby oraz życie towarzyskie. Celem poniższej pracy była analiza możliwych czynników związanych z długotrwałą niezdolnością do pracy u pacjentów z chorobami mięśniowo-szkieletowymi.

W tym celu przeprowadzono analizę danych z prospektywnego randomizowanego badania interwencyjnego, do którego włączano osoby pracujące i będące czasowo niezdolne do pracy z powodu chorób mięśniowo-szkieletowych pomiędzy 1998 a 2001 rokiem. Badaną populację stanowili mieszkańcy Madrytu, którzy byli na zwolnieniu chorobowym z powodu MSD. Z badania wykluczono chorych, którzy otrzymali zwolnienie z powodu urazu, operacji czy też wypadku w pracy. Następnie osoby te randomizowano do grupy kontrolnej lub do grupy poddanej interwencji. Grupa kontrolna otrzymała standardową opiekę (najczęściej w ramach POZ), a grupa poddana interwencji uczestniczyła w specjalnym programie prowadzonym przez wykwalifikowanych reumatologów.

Analizie poddano 3311 chorych. Stwierdzono 4,424 epizody czasowej niezdolności do pracy związanej z MSD oraz 47 wniosków o stwierdzenie trwałej niezdolności do pracy (1,46% wszystkich chorych) - częstość 9,3 (95% CI 7,04 – 12,5) na 1000 osobolat. Wśród nich u 68% potwierdzono trwałą niezdolność do pracy (n = 32) - częstość 6,4 (95% CI 4,5 – 9,0) na 1000 osobolat. W 25% przypadkach zapadła decyzja odmowna, a w pozostałych 7% - chorzy przeszli na wcześniejszą emeryturę.

Najczęstszymi przyczynami czasowej niezdolności do pracy związanej z MSD były: ból pleców, zapalenie ścięgna oraz rwa kulszowa. Większość osób, które złożyły wniosek o orzeczenie trwałej niezdolność do pracy, stanowiły kobiety w wieku 52 +- 9 lat. W tej populacji 18% osób prowadziło własną działalność, 81% wykonywało zawody wymagające siły fizycznej, 67% było pracownikami fizycznymi, 10% było bezrobotnych, 21% osób przeszło operację z powodu MSD, a 15% było wcześniej co najmniej 3 razy na zwolnieniu.

Charakterystyka populacji, która otrzymała zaświadczenie o trwałej niezdolności do pracy, była zbliżona do ogólnej populacji, która taki wniosek złożyła (56% stanowiły kobiety, średnia wieku 54 +- 7 lat, 13% osób prowadzących własną działalność, 83% osób wykonujących zawód wymagający siły fizycznej, 64,5% pracowników fizycznych, 12,5% bezrobotnych, 21% poddanych wcześniejszej operacji z powodu MSD, 12% z co najmniej 3 okresami czasowej niezdolności do pracy).

Wśród rozpoznań, które najczęściej związane były z długotrwałą niezdolnością do pracy, można wymienić choroby zapalne oraz chorobę zwyrodnieniową stawów obwodowych. Do głównych przyczyn złożenia wniosku oraz orzeczenia o trwałej niezdolności do pracy, w kolejności występowania, należały: ból pleców, rwa kulszowa, choroby zapalne oraz choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych. Większość wniosków chorych z bólem pleców (84%), rwą kulszową (75%), chorobą zwyrodnieniową stawów obwodowych (75%) oraz zapaleniem ścięgna (75%) była rozpatrzona pozytywnie. Wśród pacjentów z chorobami zapalnymi odsetek ten wynosił 60% (20% odmów, 20% osób przeszło na wcześniejszą emeryturę), a u osób zgłaszających bóle mięśniowe – 50%. Natomiast 100% odmów orzeczenia o trwałej niezdolności do pracy miało miejsce w wypadku zgłaszania tylko bólu szyi, bólu kolana oraz zespołu cieśni nadgarstka.

Wykorzystując analizę regresji stwierdzono, że następujące czynniki były niezależnie związane z większym prawdopodobieństwem złożenia wniosku o orzeczenie trwałej niezdolności do pracy: wiek (OR 5,1), płeć żeńska (OR 2,1), prowadzenie własnej działalności (OR 3,4), brak zatrudnienia (OR 13,8), wcześniejsza operacja z powodu MSD (OR 16), powtórna czasowa niezdolność do pracy (OR 3,4), jak również praca wymagająca siedzenia (OR 2,8) oraz podnoszenia rąk (OR 3,1). Pacjenci z chorobami zapalnymi częściej składali wniosek o orzeczenie trwałej niezdolności do pracy (OR 10,4), podczas gdy osoby z zapaleniem ścięgna – rzadziej (OR 0,3).

Z kolei czynnikami predykcyjnymi pozytywnego rozpatrzenia wniosku o orzeczenie trwałej niezdolności do pracy były: wiek (OR 5,7), niski poziom wykształcenia (OR 4,2), wcześniejsza operacja z powodu MSD (OR 14,9), brak zatrudnienia (OR 17,6), siedzący tryb pracy (OR 2,6) oraz praca wymagająca podnoszenia rąk (OR 2,7), jak również posiadanie rozpoznania choroby zapalnej (OR 6,1).

Choroby zapalne prowadzą w wysokim odsetku do przewlekłej niezdolności do pracy u osób czynnych zawodowo. Związane jest to z wieloma czynnikami społeczno-demograficznymi, a także uwarunkowanymi wykonywaną pracą, z których część jest modyfikowalna. W celu zmniejszenia wielkości tego odsetka, szczególnie u chorych z RZS i ZZSK, należy poprawić edukację pacjentów, stworzyć bardziej przyjazne warunki pracy oraz wdrażać agresywne leczenie umożliwiające wczesne uzyskanie kontroli choroby.