Badania na zwierzętach, jak i u ludzi wykazały, że podwyższone stężenie TNF związane jest z rozwojem niewydolności serca (NS) i dysfunkcji skurczowej lewej komory. Jednakże w badaniach z wykorzystaniem inhibitorów TNF (etanercept, infliksymab) nie potwierdzono korzystnej roli antagonistów TNF, a wręcz przeciwnie, u pacjentów z ciężką NS ich zastosowanie wiązało się z pogorszeniem stanu ogólnego. Wyniki powyższych badań, jak i opisy przypadków z programu FDA Medwatch budzą obawy co do bezpieczeństwa stosowania inhibitorów TNF u chorych z RZS. Natomiast wyniki badań obserwacyjnych nie pozwoliły wyciągnąć jednoznacznych wniosków.

Celem poniższego badania była analiza ryzyka rozwoju NS w dużej grupie chorych z RZS rozpoczynających terapię inhibitorami TNF lub klasycznymi LMPCh. Powyższa analiza była częścią większego badania Safety Assessment of Biologic Therapy. Dane pochodziły z lat 1998 – 2007. Do analizy włączono chorych z RZS, u których diagnozę postawiono powyżej 16. roku życia. Wszyscy chorzy stosowali metotreksat. Okres obserwacji rozpoczynano w momencie dołączenia lub zmiany leku na inhibitor TNF (adalimumab, etanercept, infliksymab) lub klasyczny LMPCh (hydroksychlorochina, leflunomid, sulfasalazyna). Pierwszorzędowym punktem końcowym była częstość nowych lub kolejnych zaostrzeń NS.

Wstępnie zidentyfikowano 139 611 chorych z RZS. Natomiast do ostatecznej analizy włączono 20 243 pacjentów. Grupy chorych (leczonych inhibitorami TNF vs leczonych klasycznymi LMPCh) były porównywalne pod względem danych demograficznych oraz klinicznych. Średnia wieku wynosiła 56 lat, 86% stanowiły kobiety i w większości chorzy byli rasy kaukaskiej. W obu grupach stwierdzono podobne odsetki wcześniej przebytego zawału (1,8% – 1,9%), udaru (1,7%), wcześniejszych zabiegów rewaskularyzacji wieńcowej (0,7%), jak również cukrzycy (22,9% – 23,5%), nadciśnienia tętniczego (41,6% – 42,2%) oraz dyslipidemii (52,3% – 53,5%). Wcześniejsze przypadki NS nieco częściej stwierdzano w grupie chorych leczonych klasycznymi LMPCh (4,2%) w porównaniu z grupą leczoną inhibitorami TNF (3,7%). W obu grupach z podobną częstością stosowano diuretyki pętlowe (14,8% – 15%) oraz inhibitory ACE (23,2% – 23,3%).

W grupie chorych leczonych inhibitorami TNF stwierdzono nieco niższy odsetek NS (2,49 na 100 osobo-lat) niż w grupie pacjentów stosujących klasyczne LMPCh (3,15 na 100 osobo-lat). Odsetek zaostrzeń NS wśród chorych z wywiadem niewydolności serca (26,7 – 32,2 na 100 osobo-lat) był 10 – 15 razy wyższy niż w grupie pacjentów bez takiego wywiadu (1,65 – 1,95 na 100 osobo lat).

W analizie regresji Coxa nie stwierdzono istotnego wzrostu ryzyka rozwoju NS związanego ze stosowaniem inhibitorów TNF zarówno w pierwotnej (HR 0,85; 95% CI 0,63 – 1,14), jak i wtórnej analizie (HR 0,9; 95% CI 0,69 – 1,16). Natomiast w pierwotnej analizie wykazano, że stosowanie doustnych glikokortykosteroidów związane było z zależnym od dawki wzrostem ryzyka rozwoju NS (dawka 1 – 4,9 mg – HR 1,3, 95% CI 0,91 – 1,85; dawka ≥ 5 mg – HR 1,54 (95% CI 1,09 – 2,19). Niemniej jednak stosowanie doustnych glikokortykosteroidów nie zmieniło wpływu inhibitorów TNF na ryzyko NS.

Dodatkowo analizie poddano najsilniejsze czynniki ryzyka NS w grupie leczonej inhibitorami TNF vs klasycznymi LMPCh przed 2002 rokiem, jak i w 2002 roku lub później. Różnice w wywiadzie wcześniejszej NS, zawału serca i stosowania doustnych glikokortykosteroidów były umiarkowane. Jednakże w grupie chorych leczonych inhibitorami TNF przed rokiem 2002 wykazano wyższą częstość przypadków NS, zawałów serca oraz stosowania sterydów. W późniejszym okresie częstość NS była umiarkowanie wyższa w grupie chorych otrzymujących klasyczne LMPCh, natomiast różnice odnośnie zawału serca lub stosowania sterydów były mniej wyraźne.

W powyższym badaniu analizie poddano ryzyko rozwoju NS wśród chorych z RZS dotychczas leczonych metotreksatem i rozpoczynających terapię inhibitorami TNF lub klasycznymi LMPCh. Nie stwierdzono istotnego wzrostu ryzyka rozwoju NS u chorych otrzymujących inhibitory TNF, zarówno u pacjentów z wcześniejszym wywiadem NS, jak i dotychczas nie leczących się z tego powodu. Zaobserwowano natomiast wyższe ryzyko rozwoju NS u pacjentów stosujących wyższe dawki doustnych glikokortykosteroidów.