U chorych z RZS stwierdza się postępujące uszkodzenie kości i chrząstki stawowej, jak również przewlekłe zapalenie błony maziowej, co prowadzi do rozwoju niepełnosprawności. Procesy te nasilają cytokiny takie, jak TNF, IL-6 czy też RANKL. Wprowadzenie leczenia biologicznego istotnie zmieniło zasady farmakoterapii w RZS. Ich zastosowanie wiąże się ze zmniejszeniem objawów klinicznych oraz opóźnieniem uszkodzenia kośćca. Obecnie w Japonii dostępne są trzy inhibitory TNF (infliksymab, etanercept oraz adalimumab) oraz jeden inhibitor IL-6 (tocilizumab).

Operacje u chorych z RZS stosujących powyższe leki są coraz częstsze. Z uwagi na depresyjnych wpływ na układ odpornościowy leków przeciwreumatycznych, immunosupresyjnych oraz sterydów u chorych z RZS po operacjach ortopedycznych istnieje zwiększone ryzyko zakażenia ranny pooperacyjnej czy też opóźnionego gojenia się ran. TNF jest cytokiną prozapalną, jednakże odgrywa istotną rolę w procesach odpornościowych. Celem poniższego badania była retrospektywna ocena wpływu leków biologicznych na częstość występowania powikłań okołooperacyjnych u chorych z RZS poddawanych zabiegom ortopedycznym.

W analizie uwzględniono chorych z RZS poddanych zabiegom ortopedycznym pomiędzy styczniem 2006 a grudniem 2010. W sumie zabiegom poddano 276 stawów u chorych z RZS stosujących leczenie biologiczne (grupa bio). Średnia wieku wynosiła 59,2 lat (przedział 25 – 81 lat), a średni czas trwania choroby wynosił 18,3 lat (przedział 2 – 27 lat). Grupę kontrolną stanowiła populacja nie otrzymująca terapii biologicznej, w której w tym samym okresie zoperowano 278 stawów. W tej grupie średnia wieku wynosiła 65,5 lat (przedział 15 – 81 lat). W grupie bio zabiegom poddano 14 stawów u chorych stosujących infliksymab, 236 stawów u pacjentów leczonych etanerceptem, 8 stawów u chorych otrzymujących adalimumab oraz 18 stawów u pacjentów stosujących tocilizumab.

W grupie bio wykonano następujące zabiegi operacyjne: alloplastykę całkowitą stawu kolanowego (TKA, n = 87), alloplastykę całkowitą stawu biodrowego (THA, n = 30), alloplastykę całkowitą stawu łokciowego (TEA, n = 14) oraz alloplastykę całkowitą stawu skokowego (TAA, n = 6). Natomiast w grupie kontrolnej przeprowadzono TKA (n = 163), THA (n = 26), TEA (n = 8) oraz TAA (n = 4). Zabiegi operacyjne przeprowadzono po 2 – 4 tygodniach od ostatniej dawki stosowanego leku biologicznego.

Pomiędzy badanymi grupami stwierdzono istotną statystycznie różnicę pod względem wieku (p < 0,05), czasu trwania choroby (bio 18,3 ± 12,9 vs 16,2 ± 12,9, p < 0,001), stężenia CRP (0,8 ± 1,1 vs 1,2 ± 1,6 mg/d; p < 0,001), stężenia żelaza (67,6 ± 38,5 vs 59,1 ± 32,4 mg/dl, p < 0,05) oraz stężenia metaloproteinazy MMP-3 (168,8 ± 192,3 vs 222,9 ± 273,5 ng/ml, p < 0,001). Metotreksat był częściej stosowany w grupie kontrolnej (p < 0,001), natomiast dawka prednizolonu nie różniła się istotnie pomiędzy grupami (3,5 ± 3,0 vs 3,1 ± 3,5 mg/d, p = 0,069).

Opóźnienie gojenia się ran stwierdzono w wypadku 15 stawów (5,4%) w grupie bio. Wszystkie przypadki miały miejsce u chorych leczonych etanerceptem. W grupie kontrolnej odsetek ten wynosił 4,3%, a różnica ta nie była istotna statystycznie. Podobnie w teście U Mann-Whitneya także nie wykazano istotnych różnic w czasie gojenia się ran pomiędzy tymi dwoma grupami. Nie stwierdzono również związku pomiędzy aktywnością procesu chorobowego a występowaniem opóźnienia gojenia się ran, jak również ryzykiem zakażenia ran.

Z uwagi na fakt, że opóźnienie gojenia się ran stwierdzono u chorych stosujących etanercept analizie poddano stosowane dawki leku. Stwierdzono 9 przypadków (7,3%) u chorych stosujących etanercept w dawce 50 mg/tydzień, a 6 przypadków (5,6%) u pacjentów otrzymujących lek w dawce 25 mg/tydzień. Nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy pomiędzy dawką leku a opóźnieniem gojenia się ran.

Powierzchowne zakażenie wystąpiło w jednym stawie poddanym całkowitej alloplastyce palca (TFA), a głębokie zakażenie wystąpiło w dwóch przypadkach operacji stopy. W jednym wypadku była konieczność usunięcia implantu w wypadku głębokiego zakażenia. Częstość występowania zakażeń nie różniła się istotnie pomiędzy grupami.

Wyniki powyższego badania dowodzą, że stosowanie leków biologicznych nie stanowi czynnika ryzyka wystąpienia powikłań okołooperacyjnych, jednakże potrzebne są dane z wielu ośrodków, aby ostatecznie i z całą pewnością potwierdzić te ustalenia. Podobnie nie wykazano związku pomiędzy stosowaną dawką etanerceptu (25 mg vs 50 mg) a częstością występowania opóźnionego gojenia się ran.