Wiele biomarkerów, w tym mediatory stanu zapalnego oraz czynniki związane z obrotem tkanki kostno-stawowej, poddano analizie w poszukiwaniu ich związku z rokowaniem i przewidywaniem odpowiedzi na terapię u chorych z ZZSK. Niedawno ustalono, że w procesie kościotworzenia u chorych z ZZSK istotną rolę odgrywa zwiększona aktywność szlaku sygnałowego Wnt, odpowiedzialnego głównie za osteoblastogenezę. Naturalne inhibitory Wnt, jak sklerostyna czy Dkk-1, hamują aktywność tego szlaku i są kluczowe dla utrzymania równowagi pomiędzy osteogenezą a osteolizą. Co ciekawe TNF, znany mediator stanu zapalnego, także wpływa na przekaźnictwo szlaku sygnałowego Wnt/β kateniny. W dodatku niedawno wykazano, że w osteocytach chorych z ZZSK obserwuje się prawie całkowity brak sklerostyny, co potwierdza hipotezę, że naturalne inhibitory szlaku Wnt ogrywają istotną rolę w patogenezie ZZSK.

W poniższym badaniu oceniono istnienie zależności pomiędzy stężeniem sklerostyny a różnymi parametrami klinicznymi, markerami stanu zapalnego, zmianami radiologicznymi oraz gęstością mineralną kości w aktywnej postaci ZZSK u chorych leczonych inhibitorami TNF.

30 kolejnych chorych z aktywnym ZZSK będących pod opieką Spondyloarthritis Outpatient Clinic oceniano wyjściowo, po 6. i 12. miesiącach od rozpoczęcia terapii inhibitorami TNF. 19 chorych otrzymywało infliksymab, 9 – adalimumab, a 2 – etanercept. Wszyscy chorzy spełniali zmodyfikowane nowojorskie kryteria diagnostyczne ZZSK. Grupę kontrolną stanowiła 30-osobowa grupa ochotników porównywalna pod względem płci i wieku. Kryterium włączenia była aktywna postać choroby (BASDAI ≥ 4 lub wysokie wartości parametrów stanu zapalnego) nieodpowiadająca na NLPZ i konwencjonalne LMPCh.

W ocenie klinicznej chorych uwzględniono następujące wskaźniki: BASDAI, BASFI, BASMI oraz kwestionariusz jakości życia ASQoL. W badaniach laboratoryjnych oznaczano wartość OB i CRP oraz stężenie metaloproteinazy macierzy 3 (MMP-3), FSH, testosteronu (tylko u mężczyzn), estradiolu (tylko u kobiet), sklerostyny oraz białka LPR6.

Wyjściowo średnia wieku w obu grupach wynosiła 35,7±11, a 80% stanowili mężczyźni. W grupie badanej średni czas trwania choroby wynosił 11,9±9,3 lat, w tym u 1/3 pacjentów stwierdzono tylko zajęcie szkieletu osiowego. Wyjściowo chorzy charakteryzowali się wysoką aktywnością choroby (BASDAI 5,11±2,1, BASFI 5,4±2,7, BASMI 4,06±2,7), a średni wynik w kwestionariuszu jakości życia ASQoL wynosił 10,03±5,2. Na początku badania u chorych z ZZSK stwierdzono istotnie niższe stężenie sklerostyny (60,5±32,7 vs 96,7±52,9 pmol/l, p = 0,002), jak również sklerostyny związanej z LRP6 (0,61±0,13 vs 0,66±0,27, p = 0,387) w porównaniu z grupą kontrolną. Średni wynik w analizie radiologicznej mSASSS wynosił 21,1±17,8 j wyjściowo i korelował on z gęstością mineralną (BMD) odcinka lędźwiowego kręgosłupa (r = 0,468, p < 0,01).

W trakcie terapii stwierdzono istotną klinicznie poprawę po 6 i 12 miesiącach ocenianą przy pomocy zmiennych: BASDAI, BASFI, BASMI oraz AsQoL (p < 0,01). Jednoczasowo stwierdzono zmniejszenie wartości OB, CRP oraz MMP-3 (p < 0,001) po 6 miesiącach. Jednakże nie stwierdzono różnic w parametrach stanu zapalnego pomiędzy 6. a 12. miesiącem terapii. Dodatkowo u 1/3 chorych po 12 miesiącach utrzymywały się wysokie wartości CRP (≥5 mg/l). W badaniach radiologicznych stwierdzono istotny wzrost gęstości mineralnej odcinka lędźwiowego kręgosłupa po 6 i 12 miesiącach (p < 0,001), podczas gdy nie stwierdzono istotnej zmiany w BMD szyjki kości udowej, jak i całej kości udowej.

Stężenie sklerostyny stopniowo wzrastało porównując wartości wyjściowo, po 6 i po 12 miesiącach stosowania leków biologicznych (60,5±32,7 vs 67,1±31,9 vs 72,7±32,3 pmol/l, p < 0,001). Niemniej jednak po 12 miesiącach stężenie sklerostyny było nadal istotnie niższe w porównaniu z grupą kontrolną (72,7±32,3 vs 96,7±52,9 pmol/l, p = 0,038). Co ciekawe, po 12 miesiącach terapii u chorych z wysokim stężeniem CRP stężenie sklerostyny było niższe niż w grupie osób z prawidłowymi wartościami CRP (50,8±16,6 vs 83,6±33 pmol/l, p = 0,021). W analizie Spearmana stwierdzono negatywną korelację pomiędzy stężeniem sklerostyny a wartościami CRP (r = -0,57, p = 0,001) oraz OB (r = -0,59, p < 0,001). Co więcej, stężenie sklerostyny w grupie chorych z prawidłowym CRP było porównywalne ze stężeniem w grupie kontrolnej (p = 0,609).

W analizie jednoczynnikowej stwierdzono, że spośród wielu wcześniej wymienionych parametrów tylko wyjściowo niskie stężenie sklerostyny było czynnikiem predykcyjnym utrzymującego się stanu zapalnego po 12 miesiącach leczenia. A w analizie regresji u chorych z ZZSK niskie stężenie sklerostyny (< 65 pg/ml) wiązało się ze zwiększonym ryzykiem utrzymywania się wysokich wartości CRP mimo 12 miesięcy leczenia (OR 7,43, 95%CI 1,23 – 45,01, p = 0,02).

Powyższe wyniki wykazały, że utrzymujące się niskie stężenie sklerostyny związane jest z ciągłym stanem zapalnym u chorych z ZZSK mimo terapii inhibitorami TNF. Dalsze badania konieczne są w celu określenia czy ta zmiana może być markerem stanu zapalnego odpowiedzialnego za proces kościotworzenia u chorych z ZZSK.