Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą chorobą zapalną związaną z szerokim spektrum chorób współistniejących, głównie powikłań pochodzenia sercowo-naczyniowego. W poniższej pracy autorzy dokonali przeglądu dostępnych danych dotyczących chorób sercowo-naczyniowych istniejących u pacjentów jeszcze przed rozpoznania RZS, a także w ciągu pierwszych kilku lat po postawieniu ostatecznej diagnozy. Scharakteryzowano w niej zarówno zmiany przedkliniczne, w tym dysfunkcję śródbłonka i rozwój miażdżycy, czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, a także już konkretne jednostki chorobowe, jak choroba wieńcowa, zawał serca, zastoinowa niewydolność serca czy też zgon.

W pierwszej części pracy autorzy omówili czynniki ryzyka rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych, ich częstość występowania w populacji chorych z RZS, a także trudności diagnostyczne z nimi związane. Uwzględniono tradycyjne czynniki, jak nadciśnienie tętnicze, obniżone stężenie lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL), podwyższone stężenie lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), stosunek całkowitego cholesterolu do HDL, zaburzenia gospodarki węglowodanowej, palenie papierosów. Podjęto także temat nowych czynników ryzyka, jak markery stanu zapalnego (CRP), RF i utlenowane LDL (ox-LDL). Wśród czynników ryzyka wymieniono także leki stosowne w terapii RZS. Podkreślono, że inhibitory COX-2 zwiększają ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych, podczas gdy metotreksat lub inhibitory TNF wydają się je zmniejszać. Wspomniano także o ocenie funkcji śródbłonka z wykorzystaniem testów wazodylatacyjnych oraz o ocenie subklinicznego rozwoju miażdżycy za pomocą pomiaru grubości kompleksu intima-media (IMT).

Następnie omówiono główne jednostki chorobowe będące powikłaniami rozwoju miażdżycy. Dane dotyczące ryzyka choroby wieńcowej są niejednoznaczne, niemniej w jednym z ostatnich badań iloraz szans (OR) dla zawału serca wynosił 1,7 u chorych z RZS leczonych mniej niż 3 lata. Jednakże moment, w którym dochodzi do zwiększenia ryzyka choroby wieńcowej i zawału serca jest nadal kwestią sporną, ale uważa się, że następuje to w ciągu kilku pierwszych lat po pojawieniu się pierwszych klinicznych objawów RZS. Podobnie sądzi się w wypadku ryzyka rozwoju niewydolności serca. W niedawnym badaniu z Rochester wykazano, że obecność objawów pozastawowych, wartość OB oraz obecność RF zwiększają ryzyko, a leczenie metrotreksatem zmniejsza ryzyko rozwoju zastoinowej niewydolności serca. Omówiono też kwestię zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych. W jednej z metaanaliz badań obserwacyjnych stwierdzono 50% wzrost ryzyka zgonu u chorych z RZS w porównaniu z populacją ogólną. Niemniej jednak w innych badań tego nie potwierdzono. Obecnie uważa się, że ryzyko to rośnie stopniowo w ciągu pierwszej dekady od momentu postawienia rozpoznania RZS.

Na zakończenie autorzy odnieśli się do wytycznych i jeszcze raz podkreślili, że ocena ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych u chorych z RZS jest złożoną kwestią. Niedawno opublikowane rekomendacje EULAR zalecają coroczną ocenę ryzyka, wdrożenie odpowiedniej profilaktyki i włączenie wczesnego i skutecznego leczenia przeciwreumatycznego. Z uwagi na fakt zwiększonego ryzyka sercowo-naczyniowego w porównaniu z populacją ogólną, rekomendacje te zalecają, aby przy korzystaniu ze standardowych kalkulatorów ryzyka otrzymany wynik pomnożyć przez 1,5 gdy u chorego stwierdzi się dwa z trzech następujących czynników ryzyka: 1) czas trwania RZS > 10 lat, 2) obecność RF lub przeciwciał anty-CCP oraz 3) obecność objawów pozastawowych.