Rocznie z RZS związanych jest około 9 milionów wizyt ambulatoryjnych oraz ponad 250 000 hospitalizacji. Średnia roczna wartość kosztów bezpośrednich związanych z leczeniem RZS szacowana jest na 9519$/pacjenta, a wartość kosztów pośrednich jest dwa razy większa. Dodatkowo wprowadzenie w ciągu ostatniej dekady biologicznych leków modyfikujących przebieg choroby (LMPCh) znacząco zmieniło opcje terapeutyczne. Pierwszy lek biologiczny w terapii RZS został zaaprobowany przez FDA w 1998 roku. Był to infliksymab. Od tamtej pory zarejestrowano jeszcze 8 kolejnych biologicznych LMPCh: etanercept (1998), anakinra (2001), adalimumab (2002), abatacept (2005), rytuksymab (2006), certolizumab pegol (2008), golimumab (2009) oraz tocilizumab (2010).

Celem poniższej pracy było wykonanie metaanalizy sieciowej w celu określenia odsetka przerywania terapii dla wszystkich 9 LMPCh, z uwzględnieniem powodu zakończenia leczenia, tj. występowania działań niepożądanych lub braku skuteczności.

W tym celu przeszukano bazy MEDLINE, EMBAE, Cochrane Library oraz International Pharmaceutical Abstracts pod kątem artykułów opisujących randomizowane badania kliniczne porównujące biologiczne LMPCh z placebo lub z innymi biologicznym LMPCh. Uwzględniono prace opublikowane pomiędzy 1980 a majem 2012 roku. Pierwszorzędowy punkt końcowy stanowił odsetek przerywania terapii w trakcie trwania ślepej fazy badania mierzony jako ogólnym odsetek przerwania leczenia, odsetek odstawienia leku z powodu braku jego skuteczności oraz z powodu działań niepożądanych.

Łącznie zidentyfikowano 44 randomizowane kontrolowane placebo badania kliniczne: 4 z abataceptem, 8 z adalimumabem, 5 z anakinrą, 3 z certolizumabem, 6 z etanerceptem, 3 z golimumabem, 5 z infliksymabem, 5 z rytuksymabem, 4 z tocilizumabem oraz 1 z abataceptem oraz infliksymabem. W 34 z nich jednoczasowo stosowano metotreksat. Łącznie 13 100 chorych otrzymywało biologiczny LMPCh a 7478 pacjentów – placebo. Natomiast czas trwania choroby wahał się od 1 do 13 lat.

Ogólnie chorzy otrzymujący LMPCh dwa razy rzadziej przerywali stosowane leczenie niż w grupie placebo. Jednakże istotność statystyczną wykazano dla następujących leków: abatacept (OR 0,58, 95% CI 0,39 – 0,86), certolizumab (OR 0,1, 95% CI 0,06 – 0,18), etanercept (OR 0,32, 95% CI 0,18 – 0,57) oraz rytuksymab (OR 0,36, 95% CI 0,25 – 0,51). Gdy w porównaniu z placebo uwzględniono jako powód zaprzestania leczenia tylko jego nieskuteczność OR wynosił 0,22 (95% CI 0,17 – 0,27). Wszystkie LMPCh, z wyjątkiem golimumabu, cechowały się mniejszym prawdopodobieństwem zaprzestania leczenia z powodu jego nieskuteczności. Z kolei gdy uwzględniono występowanie działań niepożądanych OR wynosił 1,41 (95% CI 1,16 – 1,70). Istotną statystycznie różnicę stwierdzono w wypadku: adalimumabu (OR 1,6), anakinry (OR 1,58), certolizumabu (OR 2,72), infliksymabu (OR 2,09) oraz tocilizumabu (OR 1,94).

Następnie przeprowadzono metaanalizę sieciową dla poszczególnych par biologicznych LMPCh. Biorąc pod uwagę ogólny odsetek przerywania terapii nie stwierdzono istotnych różnic poza kilkoma wyjątkami. A mianowicie, certolizumab pegol cechował się mniejszym ogólnym odsetkiem przerywania leczenia niż jakikolwiek inny LMPCh, a etanercept i rytuksymab wypadali korzystniej w niektórych porównaniach. W wypadku etanerceptu istotne statystycznie różnice stwierdzono w porównaniu z adalimumabem (OR 1,97), anakinrą (OR 3,21), infliksymabem (OR 0,38) oraz tocilizumabem (OR 0,33). Natomiast w wypadku rytuksymabu istotną różnicę stwierdzono tylko w porównaniu z anakinrą (OR 2,82).

Z kolei biorąc pod uwagę zaprzestanie leczenia z powodu braku jego skuteczności wyraźnie wyższym odsetkiem cechowała się anakinra. W zestawieniu z poszczególnymi LMPCh wyniki przedstawiały się następująco: abatacept (OR 0,31), adalimumab (OR 0,36), certolizumab (OR 5,84), etanercept (OR 3,14), rytuksymab (OR 2,57) oraz tocilizumab (OR 2,76). Certolizumab pegol cechował się niższym odsetkiem przerywania terapii z powodu braku skuteczności w porównaniu z abataceptem oraz adalimumabem.

Analiza LMPCh pod względem odsetka przerywania terapii z uwagi na działania niepożądane wskazywała raczej na brak istotnych różnic. Niemniej jednak w pewnych porównaniach ich mniejszy odsetek występował w wypadku abataceptu, etanerceptu oraz rytuksymabu.

Na podstawie powyższej metaanalizy można stwierdzić, że w porównaniu z placebo stosowanie biologicznych LMPCh wiązało się z mniejszym prawdopodobieństwem przerwania leczenia wskutek braku jego skuteczności (OR 0,22), natomiast z większym, gdy pod uwagę bierze się występowanie działań niepożądanych (OR 1,41). Z kolei biorąc pod uwagę wyniki metaanalizy sieciowej wyciągnięto wniosek, że najlepszym profilem cechuje się certolizumab pegol, a następnie etanercept oraz rytuksymab. Niemniej jednak należy pamiętać, że pośrednie porównania mają pewne metodologiczne ograniczenia, dlatego też w celu walidacji powyższych wyników konieczne są bezpośrednie badania porównawcze (ang. head-to-head trials) lub dobrze zaprojektowane i dobrze przeprowadzone badania obserwacyjne.