Wcześniejsze badania wykazały, że amyloid A ostrej fazy (A-SAA) jest markerem aktywności choroby o większej wiarygodności niż białko CRP u pacjentów z RZS. Udowodniono także, że A-SAA produkowany jest w błonie maziowej, a pod jego wpływem indukowany jest proces angiogenezy i rekrutacji leukocytów oraz indukcja ekspresji chemokin i metaloproteinaz.

W poniższym badaniu analizie poddano związek pomiędzy poziomem A-SAA a CRP, OB i biomarkerami degradacji chrząstki, jak również 12-miesięcznym stopniem progresji choroby ocenianym radiologicznie u pacjentów stosujących terapię biologiczną. Dodatkowo wykorzystując pierwotną hodowlę fibroblastopodobnych synowiocytów (FLS) i chondrocytów zbadano wpływ A-SAA na obrót macierzy i regulację stężenia TNF.

Badana grupa składała się z 62 chorych leczonych w poradni reumatologicznej uniwersyteckiego szpitala w St. Vincent’s, których obserwowano prospektywnie przez 1 rok. U 45 chorych rozpoznano RZS wg zmodyfikowanych kryteriów ACR, a u 17 - łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS). Chorych wcześniej nie leczonych terapią biologiczną z wynikiem DAS28 > 3,2 mimo stosowania syntetycznych LMPCh poddano leczeniu biologicznemu. W trakcie badania 44 chorych (36 z RZS, 8 z ŁZS) otrzymało adalimumab, 11 chorych (3 z RZS, 8 z ŁZS) – infliksymab, 3 chorych (2 z RZS, 1 z ŁZS) – etanercept, a 4 pacjentów z RZS - anakinrę. Syntetyczne LMPCh stosowało 42 chorych (68%), w tym metotreksat (n = 22), leflunomid (n = 2), sulfasalazynę (n = 2), azatioprynę (n = 6) oraz hyroksychlorochinę (n = 2). Tak więc 20 chorych było leczonych tylko monoterapią opartą na lekach biologicznych. U chorych wyjściowo i po 1 roku wykonano RTG rąk i stóp w celu oceny zmian radiologicznych wg zmodyfikowanej skali Sharpa/van der Heijde. U chorych oznaczono także stężenie A-SAA, CRP, OB, VEGF, pochodnych degradacji kolagenu C2C,i C1,C2, CPII, metaloproteinaz (MMP) oraz tkankowych inhibitorów metaloproteinaz (TIMP). Ponadto, w trakcie artroskopii stawu kolanowego objętego procesem aktywnego zapalenia zarówno od chorych z RZS, jak i ŁZS, pobierano próbkę błony maziowej, z której zakładano pierwotne hodowle komórkowe. Zbadano w nich wpływ A-SAA na produkcję TNF, MMP oraz TIMP zarówno na poziomie transkrypcji, jak i translacji.

W badanej populacji (RZS vs ŁZS) nie stwierdzono istotnych różnic pod względem czasu trwania choroby, wartości CRP i OB oraz wyniku kwestionariusza HAQ. Jednakże wyjściowo wynik w skali DAS28 był istotnie wyższy u chorych z RZS (5,7±1,2 vs 4,7±1,5, p < 0,05). Po 3 miesiącach odsetek odpowiedzi był podobny w obu grupach (RZS 74%, ŁZS 81%). Wyjściowo oraz po 3 miesiącach nie stwierdzono istotnych różnic w stężeniu markerów degradacji kolagenu (C2C, C1,2C, CPII) zarówno u chorych z RZS, jak i ŁZS. Na początku u 85% chorych stwierdzono cechy radiologicznego uszkodzenia układu kostnego: mediana wyjściowego wyniku w skali SHS wynosiła 43 (IQR 16,7 – 93,1). Po 1 roku zaobserwowano progresję zmian u 44% chorych (RZS 46%, ŁZS 43%).

Wyjściowe stężenie A-SAA istotnie korelowało z wyjściową liczbą obrzękniętych stawów, tj. SJC (r = 0,26, p = 0,048). Natomiast nie stwierdzono związku między SJC a CRP lub OB. Po 3 miesiącach leczenia biologicznego stwierdzono istotny spadek wartości wszystkich trzech parametrów, tj. A-SAA: 420±96µg/ml vs 246±76µg/ml (p<0,001), CRP: 33,2±3 mg/l vs 14±3 mg/l (p < 0,001) oraz OB 30,4±4,6 mm/h vs 17 ± 3 mm/h (p < 0,001). Ponadto stężenie A-SAA istotnie korelowało z wyjściowym stężeniem C1,2C (p < 0,01), C2C (p < 0,01), MMP-3 (p = 0,02) oraz stosunkiem MMP3/TIMP1 (p = 0,005). Jak również, co bardzo ważne, wyjściowe A-SAA istotnie korelowało z odsetkiem progresji radiologicznej w ciągu 1 roku (p = 0,002).

W hodowli FLS pod wpływem stymulacji A-SAA oraz TNF uzyskano wzrost ekspresji MMP-1, MMP-3 oraz MMP-13 w komórkach pobranych od chorych z RZS i wzrost MMP-3 w wypadku komórek od pacjentów z ŁZS. Natomiast A-SAA nie wpływał na stopień ekspresji TIMP. Co ciekawe, zablokowanie receptora SR-B1 dla A-SAA wiązało się ze spadkiem wydzielania MMP-3 i MMP-2/9. Z kolei analiza materiału genetycznego z hodowli chondrocytów wykazała, że A-SAA istotnie zwiększa ekspresję genów zarówno dla MMP-1, jak i MMP-13. Ponadto, w badaniach in vitro wykazano, że A-SAA może w sposób bezpośredni oddziaływać na stopień ekspresji TNF. W hodowli komórek błony maziowej podanie A-SAA wiązało się z 18-krotnym wzrostem syntezy TNF (280±22,8 pg/ml vs 5085±1336 pg/ml, p < 0,05).

Wyniki powyższego badania wykazały, że A-SAA jest czułym markerem zapalenia błony maziowej i stopnia uszkodzenia stawów w grupie chorych z RZS i ŁZS otrzymujących leczenie biologicznych. Ponadto, jest wiarygodnym markerem predykcyjnym progresji zmian radiologicznych w obserwacji 1-rocznej. Co ważne, udowodniono że A-SAA jest bezpośrednio zaangażowany w proces destrukcji stawów poprzez wpływ na układ MMP/TIMP oraz zwiększenie produkcji TNF. Zahamowanie szlaku SAA może okazać się pomoce w ograniczeniu procesu zapalnego u chorych z RZS i ŁZS.