Chorzy z osiową spondyloartropatią zapalną (SpA) stanowią heterogenną grupę pacjentów, jednakże mającą wspólne podłoże genetyczne i swoiste objawy kliniczne, jak zapalenie stawów kręgosłupa. Zajęcie stawów krzyżowo-biodrowych uważa się za cechę charakterystyczną choroby, natomiast do rozpoznania ZZSK kluczowe jest stwierdzenie zmian radiologicznych. ZZSK stanowi dużą część przypadków osiowej SpA. Jednakże wśród chorych znajdują się także pacjenci z łuszczycą, chorobami zapalnymi jelit i poprzedzającymi infekcjami (reaktywne zapalenie stawów). Niedawno opracowano nowe kryteria klasyfikacji SpA zaproponowane przez ASAS (Assessment of SpondyloArthritis international Society). Niezróżnicowaną postać SpA często traktuje się jako tymczasowe rozpoznanie. W badaniu brazylijskim w ciągu 10 lat obserwacji stwierdzono u 24,3% chorych z takim właśnie rozpoznaniem rozwinięcie się pełnoobjawowego ZZSK.

Głównym celem poniższego badania było porównanie chorych z ZZSK z pacjentami bez radiologicznych cech osiowej spondyloartropatii (nr-axSpA). Do badania włączono chorych z osiową SpA, którzy dotychczas nie byli leczeni inhibitorami TNF i spełniali kryteria rozpoznania opracowane przez ASAS. U chorych oznaczono CRP i status HLA-B27, a także oceniono ich w skali ASDAS. Dodatkowo, chorzy określali stopień bólu na analogowej i wizualnej skali oraz wypełniali szereg formularzy oceniających aktywność choroby, stopień sprawności i jakość życia: BASDAI, BASFI, HRQOL, SF-36 oraz ASQoL. Ponadto wykonywano zdjęcia radiologiczne stawów krzyżowo-biodrowych oraz odcinka lędźwiowego i szyjnego kręgosłupa. Zmiany oceniano w skali mSASSS. Chorych poddano także MRI kręgosłupa.

Do badania włączono 100 chorych, z których 56 miało stwierdzone ZZSK, a 44 – nr-axSpA. Chorzy nie różnili się istotnie pomiędzy grupami pod względem danych demograficznych, wywiadu i stosowanych leków. Wyjątkiem była płeć. W grupie chorych z ZZSK 76,8% stanowili mężczyźni, a w grupie nr-axSpA – tylko 31,8% (p < 0,001).

U chorych stwierdzono istotne różnice w stężeniu CRP i uzyskanych wynikach w skali ASDAS. Obie wartości były wyższe w grupie chorych z ZZSK. Obecność allelu HLA-B27 stwierdzono u 88% chorych, jednakże nie zaobserwowano istotnych różnic w zależności od płci ani w podgrupach (86,4% w grupie nr-axSpA vs 89,1% w grupie ZZSK, p = 0,8).

W obu podgrupach nie stwierdzono istotnych różnic pod względem stopnia sprawności (wynik kwestionariusza HRQoL). Z kolei mediana wskaźnika BASDAI była nieco niższa u chorych z nr-axSpA niż u chorych z ZZSK (3,6, IQR 2,4 – 4,8 vs 4,3, IQR 2,3 – 5,7), jednakże różnica ta nie osiągnęła istotności statystycznej (p = 0,2). Wynik wskaźnika BASDAI nie korelował z CRP ani z liczbą zmian zapalnych (odpowiednio, p = 0,37 i p = 0,4). Podobnie mediana wskaźnika BASFI była nieco niższa u chorych z nr-axSpA niż u chorych z ZZSK (1,5, IQR 0,7 – 3,8 vs 2,9, IQR 1,2 – 5,4), jednakże różnica ta nie osiągnęła istotności statystycznej (p = 0,05). Wartość wskaźnika BASFI w ogólnej populacji, jak również w podgrupach, korelowała z wartością wskaźnika BASDAI, ale nie z CRP czy też rozległością zmian zapalnych stwierdzanych w MRI. Dodatkowo, w podgrupie chorych z ZZSK wskaźnik BASFI korelował z wiekiem oraz czasem trwania objawów (odpowiednio, p = 0,001 i p = 0,001). Mediana poziomu bólu, jak również wyniki ASQoL i SF-36 nie różniły się istotnie statystycznie pomiędzy grupami.

W badaniach obrazowych wykazano, że mediana wyniku mSASSS była istotnie wyższa w podgrupie chorych z ZZSK niż u pacjentów z nr-axSpA (3,0, IQR 0 – 18,2 vs 1,05, IQR 0 – 3, p = 0,007). Mediana wyniku mSASSS w całej populacji wynosiła 2,0 (IQR 0 – 6,4). Co więcej, potwierdzono istnienie korelacji pomiędzy wynikiem mSASSS a CRP (r = 0,3, p = 0,006).

W grupie chorych z nr-axSpA stwierdza się niższy odsetek mężczyzn oraz mniejszy stopień rozległości zmian zapalnych w porównaniu z pacjentami z ZZSK. Podczas gdy obie populacje nie różniły się istotnie pod względem ogólnego stanu zdrowia, aktywności choroby i stopnia sprawności, stwierdzono istotne różnice w obecności objawów stanu zapalnego (wyższych u chorych z ZZSK). Z uwagi na fakt, że wielu chorych z nr-axSpA nie rozwinęło zmian strukturalnych w układzie kostnym nawet lata po wystąpieniu objawów klinicznych, autorzy pracy proponują, aby nr-axSpA postrzegać jako oddzielną jednostkę chorobową (a nie fazę ZZSK).