Leczenie biologiczne znacznie zmodyfikowało terapię reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Kontrolowane placebo badania kliniczne wykazały dużą skuteczność leków biologicznych w łagodzeniu objawów podmiotowych i przedmiotowych. Niemniej jednak profil bezpieczeństwa w przypadku niektórych leków nie jest w pełni poznany. Różnice w budowie i mechanizmie działania mają duży wpływ na kwestie bezpieczeństwa, nawet wśród leków skierowanych przeciwko tej samej cytokinie (jak w wypadku inhibitorów TNF).

Poniższy artykuł dokonuje przeglądu systematycznego i podsumowania dostępnych metaanaliz i randomizowanych badań klinicznych w celu charakterystyki działań niepożądanych występujących w trakcie stosowania leków biologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem ryzyka rozwoju zakażeń i chorób nowotworowych.

Z uwagi na fakt, że leki biologiczne interferują z mechanizmami zarówno pierwotnej, jak i nabytej odporności główną obawą w trakcie ich stosowania jest ryzyko rozwoju nowego zakażenia, jak również kwestia reaktywacji infekcji latentnych. W artykule omówiono dostępne dane dotyczące poważnych zakażeń bakteryjnych związanych ze stosowaniem inhibitorów TNF (infliksymab, etanercept, adalimumab, certolizumab pegol oraz golimumab), jak również rytuksymabu, abataceptu oraz tocilizumabu. Dostępne dane potwierdzają, że wraz ze stosowaniem leków biologicznych zwiększa się ryzyko zakażenia (nieco mniejsze w wypadku stosowania abataceptu). Ryzyko to wydaje się większe w trakcie pierwszych 6 miesięcy stosowania leku, ponadto wzrasta wraz z wiekiem, z obecnością chorób współistniejących oraz jednoczasowym stosowaniem glikokortykosteroidów. Zapalenie płuc było jednym z najczęstszych poważnych zakażeń.

Osobny fragment poświęcono reaktywacji zakażenia prątkiem gruźlicy, gdyż TNF odgrywa istotną rolę w rozwoju odporności na Mycobacterium tuberculosis. W pracy podkreślono, że stosowanie głównie inhibitorów TNF zwiększa ryzyko reaktywacji zakażenia i jest ono większe w wypadku stosowania przeciwciał monoklonalnych przeciwko TNF w porównaniu z podawaniem inhibitorów rozpuszczalnego receptora. Podkreślono także, że badania przesiewowe w kierunku gruźlicy oraz stosowanie leczenia profilaktycznego zmniejszają to ryzyko.

Scharakteryzowano także problem infekcji wirusowych, w tym w szczególności zakażenie wirusem ospy wietrznej – półpaśca, wirusowe zapalenie wątroby typu B, wirusowe zapalenie wątroby typu C oraz zakażenie wirusem JC (powodującym postępującą leukoencefalopatię wieloogniskową, PML).

Szczegółowo także omówiono problem ryzyka rozwoju chorób nowotworowych. Zwrócono uwagę, na wynik metaanalizy 21 badań obserwacyjnych, w której wykazano, że stosowanie leków biologicznych, uwzględniając wszystkie typy nowotworów, wiąże się ze zwiększeniem tego ryzyka o ok. 5% w porównaniu z populacją ogólną (SIR 1,05). Jednakże wzrost ten był już znacznie wyższy w wypadku chłoniaka (SIR 2,1), a w szczególności chłoniaka Hodgkina (SIR 3,3). Niemniej jednak problem dotyczy głównie stosowania inhibitorów TNF.

Autorzy artykułu scharakteryzowali także szereg innych powikłań, jak miejscowe reakcje związane z podaniem leku (podaż podskórna, wlew dożylny), śródmiąższowa choroba płuc, demielinizacja, niewydolność serca, zaburzenia profilu lipidowego, perforacja przewodu pokarmowego czy też uszkodzenie wątroby na podłożu immunologicznym.

Najdłuższe ponad 15-letnie doświadczenia w stosowaniu leków biologicznych dotyczą głównie inhibitorów TNF. Dzięki kilku dużym rejestrom określono dość dobrze profil bezpieczeństwa tych leków. Głównym problemem pozostają zakażenia. W wypadku innych powikłań (np. immunologiczne uszkodzenie wątroby, śródmiąższowa choroba płuc) potrzebne są dalsze badania i lepsze zrozumienie patomechanizmu tych jednostek chorobowych.