Czynnik reumatoidalny (RF) jest autoprzeciwciałem skierowanym przeciwko fragmentowi Fc immunoglobuliny IgG. Jego oznaczanie jest szeroko stosowane w diagnostyce RZS. Wykazano, że u około 80% pacjentów z RZS ostatecznie dochodzi do rozwoju postaci seropozytywnej, podczas gdy tylko u 40% stwierdza się obecność RF we wczesnej postaci choroby. Niemniej jednak nie wiadomo czy podwyższone miano RF u osób w ogólnej populacji bez RZS wiąże się z większym ryzykiem rozwoju tej choroby w późniejszym wieku.

W poniższym badaniu analizie poddano hipotezę zakładającą, że podwyższone miano RF zwiększa ryzyko rozwoju RZS w obserwacji długoterminowej. Badanie Copenhagen City Heart Study było prospektywnym badaniem obejmującym losową próbę populacji wybraną na podstawie rejestru Danish Civil Registration System. Badanie rozpoczęło się w latach 1976 – 1978. Do udziału w nim zaproszono 19 698 osób w wieku 20 – 100 lat, z czego 64% wyraziło chęć udziału w nim, a 49% miało oznaczalny w surowicy RF. W rejestrze Danish Patient Registry chorych z RZS identyfikowano na podstawie rozpoznań wg klasyfikacji ICD-8 w latach 1977 – 94 oraz wg klasyfikacji ICD-10 w latach 1995 – 2010. Dodatkowo uwzględniono częstość występowania następujących chorób: toczeń rumieniowaty układowy, zespół Sjögrena, twardzina układowa i zapalenie skórno-mięśniowe oraz innych potencjalnych czynników ryzyka, jak palenie papierosów, wskaźnik masy ciała, spożycie alkoholu, płeć, stan cywilny oraz poziom wykształcenia.

Do badania ostatecznie włączono 9712 osób w wieku 20 – 100 lat z wykrywalnym RF w surowicy, u których dotychczas nie rozpoznano RZS. Okres obserwacji wynosił nawet 28 lat, a badanie zakończono 10 sierpnia 2010 roku. W ciągu tych 187 654 osobolat stwierdzono 183 przypadki rozwoju RZS. Mediana wieku w momencie rozpoznania RZS wynosiła 70 lat (IQR 63 – 76). Czas pomiędzy pierwszym oznaczeniem RF a postawieniem rozpoznania choroby w wypadku miana RF < 25 IU/ml wynosił 15 lat, w wypadku miana 25 – 50 IU/ml wynosił 12 lat, w wypadku miana 50,1 – 100 IU/ml – 7 lat, a w wypadku > 100 IU/ml – również 7 lat. Mediana miana RF wynosiła 18 IU/ml.

Ryzyko rozwoju RZS w trakcie 28 lat obserwacji wzrastało 3,3-krotnie w wypadku stwierdzenia podwojenia miana RF. W wypadku innych chorób autoimmunizacyjnych (zespół Sjögrena, toczeń układy rumieniowaty, twardzina układowa) stwierdzono podobny trend, jednakże liczba chorych była zbyt mała, aby wykazać istotność statystyczną.

W trakcie całego 28-letniego okresu obserwacji skorygowane ryzyko względne (HR - hazard ratio) rozwoju RZS wynosiło 3,6 (95% CI 1,7 – 7,3) w wypadku wyjściowego miana RF wynoszącego 25 – 50 IU/ml, 6,0 (95% CI 3,4 – 10) dla miana 50,1 – 100 IU/ml oraz 26 (95% CI 15 – 46) w wypadku miana > 100 IU/ml w porównaniu z mianem RF < 25 IU/ml (p^trend < 0,0001). W trakcie pierwszych 10 lat obserwacji HR wynosił, odpowiednio, 6,0 (95% CI 2,1 – 17), 14 (95% CI 6,7 – 28) oraz 39 (95% CI 18 – 85). Nie stwierdzono wpływu płci i klasy RF na ryzyko rozwoju RZS.

Najwyższe bezwzględne 10-letnie ryzyko rozwoju RZS wynosiło 32% i stwierdzono je w grupie palących papierosy kobiet w wieku 50 – 69 lat z mianem RF > 100 IU/ml. Natomiast najniższe bezwzględne 10-letnie ryzyko rozwoju RZS wynosiło 0,1% i zaobserwowano je w grupie mężczyzn ≥ 70 roku życia z mianem RF < 25 IU/ml (niezależnie czy dana osoba paliła papierosy czy też nie).

Wyniki powyższego badania stanowią ważny argument, aby promować zaprzestanie palenia w populacji ogólnej, a szczególnie u kobiet z grupy najwyższego ryzyka rozwoju RZS. Ponadto osoby z wysokim ryzykiem rozwoju RZS powinny być odpowiednio wcześnie kierowane do poradni reumatologicznych z uwagi na kluczowe znaczenie wczesnego rozpoczęcia terapii w wypadku rozwoju choroby. Podsumowując, osoby w populacji ogólnej bez rozpoznanego RZS, ale z podwyższonym mianem RF, mają nawet 26-krotnie większe ryzyko rozwoju RZS, a w okresie 10-letnim bezwzględne ryzyko może wynosić nawet 32%.