Zespół cieśni nadgarstka jest jednym z najczęstszych pozastawowych objawów RZS. Standardowymi testami diagnostycznymi w wypadku podejrzenia tego zespołu są badania przewodnictwa nerwowego. Z kolei ultrasonografia wysokiej częstotliwości jest nieinwazyjną, tańszą, czułą (89%) i swoistą (83%) nową metodą diagnostyki. Dodatkowo umożliwia ona ocenę zmian w nerwie pośrodkowym i kanale nadgarstka. Na podstawie wyników badania ultrasonograficznego, tj. pola przekroju poprzecznego (CSA) nerwu pośrodkowego, opracowano skalę ciężkości tego zespołu: CSA 7 – 10 mm² – wartości prawidłowe, CSA 10 – 13 mm² – postać łagodna, CSA 13 – 15 mm² – postać umiarkowana, a CSA > 15 mm² – postać ciężka.

Celem poniższego badania była ocena częstości występowania zespołu cieśni nadgarstka (rozpoznanie na podstawie badania USG) u chorych z RZS i w populacji ogólnej oraz analiza związku pomiędzy zespołem cieśni nadgarstka a aktywnością RZS.

Do badania pomiędzy majem a listopadem 2008 roku włączono 100 kolejnych chorych z RZS spełniających kryteria ACR z 1987 roku (78 kobiet i 22 mężczyzn) oraz 45 zdrowych osób jako grupę kontrolną (34 kobiety i 11 mężczyzn). U chorych analizowano dane demograficzne, liczbę obrzękniętych i bolesnych stawów, parametry stanu zapalnego (CRP, OB, leukocytoza), wyniki skal oceniających stopień ciężkości choroby oraz sprawności ogólnej pacjentów (VAS, HAQ-DI oraz DAS-28) oraz schematy leczenia. W obu grupach uwzględniono wtórne przyczyny zespołu cieśni nadgarstka, jak cukrzyca czy też wole. Dodatkowo u chorych każdą rękę oceniano przy pomocy skali VAS, diagramu Katza, kwestionariusza Levine-Boston oraz testów Phalena i Tinela. Jednocześnie wykonywano badanie USG z Dopplerem oraz oceniano zaburzenia przewodnictwa nerwowego. Zespół cieśni nadgarstka rozpoznawano w dwóch przypadkach: 1) objawy + CSA nerwu pośrodkowego > 13 mm² lub 2) wynik badania elektrofizjologicznego + CSA nerwu strzałkowego 10 – 13 mm².

Średnia wieku chorych z RZS wynosiła 50,9 ± 12,6 lat (zakres 24 – 76 lat), a średni czas trwania choroby wynosił 96,6 ± 80,3 miesiąca. U wszystkich chorych stosowano LMPCh, z czego 15% otrzymywało leczenie łączone: konwencjonalny LMPCh + inhibitor TNFα. Średnia dzienna dawka prednizolonu wynosiła 1,43 ± 1,36 mg. U 71% chorych z RZS stwierdzono obecność czynnika reumatoidalnego we krwi, a u 69% wykazano obecność przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowymi (anty-CCP). U 62% chorych występowała postać RZS o umiarkowanym lub ciężkim stopniu aktywności.

Chociaż nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy chorymi z RZS a grupą kontrolną pod względem wieku, płci, wskaźnika masy ciała, występowania cukrzycy lub wola to zespół cieśni nadgarstka był częstszy w grupie pacjentów z RZS (odpowiednio, 17% vs 4,4%, p = 0,038). Zespół cieśni nadgarstka stwierdzono w 30 z 200 nadgarstków w grupie chorych z RZS (15%), z czego 6% stanowili chorzy z postacią łagodną, 5% - z postacią umiarkowaną, a 4% - z postacią ciężką. U 12 chorych rozpoznano obustronny zespół cieśni nadgarstka, a u 19 stwierdzono zaburzenia przewodnictwa w nerwie pośrodkowym (9,5%).

Chorzy z RZS i z zespołem cieśni nadgarstka byli starsi, czas trwania RZS był dłuższy, częściej występowała u nich cukrzyca, mieli wyższe wyniki w skalach HAQ-DI i Boston, a stopień sprawności był niższy w porównaniu z populacją pacjentów bez tego zespołu. Wtórną postać zespół cieśni nadgarstka u chorych z RZS stwierdzono u 6 z 11 (54,5%) osób z cukrzycą, u 3 z 16 (18,8%) osób z wolem oraz u 7 z 20 (35%) osób z cukrzycą i wolem. Chociaż pacjenci z zespołem cieśni nadgarstka byli bardziej obciążeni, to jednak nie stwierdzono istotnych różnic pod względem parametrów stanu zapalnego, objawów pozastawowych (guzki, objawy płucne) oraz aktywności choroby (p > 0,05). Także w badaniu ultrasonograficznym nie stwierdzono istotnych różnic odnośnie szerokości jamy stawowej, zwiększonego sygnału Dopplera czy też częstości występowania zapalenia pochewki maziowej ścięgna mięśnia zginacza (p > 0,05).

Biorąc pod uwagę rozpoznawanie zespołu cieśni nadgarstka to diagram Katza cechował się większą czułością niż testy Tinela i Phalena (odpowiednio, 100%, 60% oraz 66,7%). Ponadto nie stwierdzono żadnej korelacji pomiędzy CSA nerwu pośrodkowego a danymi demograficznymi lub markerami aktywności choroby poza wiekiem (r² = 0,233, p = 0,02) oraz wskaźnikiem masy ciała (r² = 220, p = 0,028).

Częstość występowania zespołu cieśni nadgarstka jest wyższa u chorych z RZS niż w populacji ogólnej, szczególnie u pacjentów z dodatkowymi czynnikami ryzyka. Nie stwierdzono związku pomiędzy tym zespołem a aktywnością choroby, jednakże w grupie pacjentów z zespołem cieśni nadgarstka czas trwania RZS był dłuższy, jak również niższy był stopień sprawności tych pacjentów.