Wczesne rozpoznanie RZS jest kluczowe w kontroli progresji choroby. W 1970 Jacoby i wsp. zaobserwowali, że 62 chorych z objawami trwającymi mniej niż 3 miesiące mieli o wiele lepsze rokowanie niż 38 chorych, u których rozpoczęto leczenie później. W ciągu ostatnich 10 lat jasno wykazano w co najmniej 4 różnych badaniach klinicznych, że rozpoczęcie leczenia chorych z RZS w ciągu pierwszych 12 – 16 tygodni od początku objawów wiąże się z uzyskaniem lepszych wyników.

Celem poniższego badania było zrozumienie roli wczesnego skierowania chorego na konsultację i jego wpływu na rokowanie chorych we wczesnej fazie RZS oraz ograniczenie kosztów związanych z tą jednostką chorobową. Dane sugerują, że w codziennej praktyce klinicznej RZS w bardzo wczesnej fazie (ang. very early rheumatoid arthritis, VERA) wiąże się z największą szansą uzyskania pełnej remisji choroby.

W poniższym badaniu wykorzystano dane wszystkich chorych skierowanych do trzech włoskich ośrodków o III stopniu referencyjności pomiędzy lutym 2007 a lipcem 2009. Do kryteriów włączenia w trakcie pierwszej wizyty należało stwierdzenie dwóch lub więcej obrzękniętych stawów przez co najmniej 2 tygodnie, ale mniej niż 12 miesięcy. Wszyscy ci chorzy, którzy spełniali kryteria ACR z 1987 roku w trakcie pierwszej wizyty, traktowani byli jako pacjenci z RZS we wczesnej fazie. Co ważne, wszyscy ci chorzy spełniali także nowe kryteria rozpoznania RZS z 2010 roku (analiza retrospektywna). Wśród chorych z RZS o niedawnym początku wyodrębniono wcześniej wspomnianą grupę VERA, gdzie objawy trwały 3 miesiące lub mniej. Dalszej analizie poddano tylko chorych z umiarkowaną do wysokiej aktywnością choroby (DAS28 > 3,2). W tym celu monitorowano ich przez co najmniej 12 miesięcy (0, 4., 12., 20., 24., 36. i 52. tydzień). Oceniano dane kliniczne (wyniki skali DAS28 czy też stopień niepełnosprawności wg kwestionariusza HAQ), jak i laboratoryjne (CRP, czynnik reumatoidalny w klasie IgM, przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi).

Głównym punktem końcowym badania było uzyskanie remisji po 12 miesiącach obserwacji. W badaniu wykorzystano zarówno skalę DAS28, jak i kryteria ACR dla klinicznej remisji. Aktywność choroby wg skali DAS28 przedstawiała się następująco: remisja – DAS28 < 2,6, niska aktywność 2,6 ≤ DAS28 ≤ 3,2, umiarkowana aktywność 3,2 < DAS28 ≤ 5,1 oraz wysoka aktywność DAS44 > 5,1. Wynik leczenia oceniano na każdej kontrolnej wizycie. Terapię intensyfikowano, gdy w wypadku konwencjonalnych LMPCh DAS28 nie był < 2,6, a w wypadku inhibitorów TNF, gdy DAS28 nie był < 3,2. Początkowo u wszystkich chorych stosowano metotreksat w dawce 15 mg na tydzień a w razie konieczności dawkę zwiększano do 25 mg na tydzień. Jeśli po trzech miesiącach terapii metotreksatem chory nie uzyskał klinicznej remisji dołączano inny konwencjonalny LMPCh lub inhibitor TNFα.

W analizowanym okresie zarejestrowano 1795 chorych z wczesną postacią zapalenia stawów. U 711 z nich (39,6%) rozpoznano RZS. W grupie chorych z RZS 74% stanowiły kobiety, a średnia wieku wynosiła 54,7 ± 12,4 lat. Czas trwania objawów w momencie postawienia rozpoznania RZS wynosił 6,4 ± 4,4 miesiące, a u 20,8% chorych stwierdzono VERA. 29,9% chorych miało co najmniej jedną nadżerkę stwierdzoną w RTG rąk i stóp. Umiarkowana – wysoka aktywność choroby (DAS28 > 3,2) występowała u 67,7% chorych.

Główny punkt końcowy wg kryteriów DAS28 osiągnęło 34,3% chorych po 12 miesiącach obserwacji. Natomiast tylko 15,2% pacjentów spełniło kryteria ACR dla remisji choroby. Po 12 miesiącach 68,4% chorych otrzymywało tylko konwencjonalne LMPCh, podczas gdy u 31,6% stosowano je w połączeniu z inhibitorami TNF. Gdy uwzględnić czas trwania objawów, to po 12 miesiącach okresu obserwacji 90,5% chorych z VERA stosowało tylko konwencjonalne LMPCh, a 9,5% otrzymywało dodatkowo leczenie biologiczne. W wypadku chorych z objawami powyżej 3 miesięcy odsetki te wyglądały następująco: 74,4% vs 25,6% (OR 0,31, 95% CI 0,15 – 0,61, p < 0,001).

Wynik kwestionariusza HAQ po 12 miesiącach zmniejszył się z 1,2 ± 0,6 do 0,5 ± 0,5. U 6,2% pacjentów stwierdzono po 12 miesiącach wynik HAQ powyżej 1,5 pomimo wczesnej diagnozy i leczenia. 75% chorych z remisją uzyskało HAQ < 0,5 w porównaniu z 30,7% którzy nie osiągnęli remisji (p < 0,001). Co więcej, 62,7% chorych z VERA uzyskało HAQ < 0,5 w ciągu 12 miesięcy w porównaniu z 41,3% u pozostałych chorych (p < 0,001).

W analizie regresji wykazano, że czynnikami predykcyjnymi remisji wg kryteriów DAS28 była VERA (OR 2,02, 95% CI 1,25 – 3,3) oraz włączenie LMPCh w ciągu pierwszych 3 miesięcy od pojawienia się objawów (OR 1,65, 95% CI 1,06 – 2,55).