W ostatnich latach dokonały się istotne zmiany w podejściu do leczenia RZS. Po optymalizacji terapii metotreksatem oraz wprowadzeniu leków biologicznych, w szczególności inhibitorów TNF, obserwuje się istotną poprawę rokowania u wielu chorych. Z uwagi na dość powszechne stosowanie leków biologicznych, pojawiała się kwestia, czy jest możliwe przerwanie takiej terapii u pacjentów z RZS w remisji lub z długotrwałą niską aktywnością choroby. W poniższej pracy przedstawiono podsumowanie dostępnych danych płynących z randomizowanych badań klinicznych i dotyczących przerywania leczenia biologicznego.

Temat jest o tyle interesujący, że skuteczne zakończenie terapii ma wiele zalet. Po pierwsze, kwestie bezpieczeństwa i działań niepożądanych, po drugie – kwestie farmakoekonomiczne, a także komfort pacjenta, który często przyjmuje równocześnie wiele innych leków z powodu chorób współistniejących. A co więcej, opracowanie wspólnego schematu wycofywania się z leczenia biologicznego może poprawić długoterminowe wyniki terapii.

Wśród wielu badań klinicznych poruszających problem zakończenia leczenia biologicznego w poniższej pracy omówiono szczegółowo dwa z nich, tj. badanie PRESERVE oraz badanie OPTIMA. W badaniu PRESERVE pacjenci z umiarkowaną aktywnością choroby stosujący metotreksat, otrzymywali etanercept 50 mg/tydzień przez 9 miesięcy. Ponad 80% z nich osiągnęło niską aktywność choroby (DAS < 2,6, SDAI < 11). U pacjentów, u których stwierdzono stabilną niską aktywność choroby (DAS < 3,2 w ciągu 6 miesięcy) randomizowano do jednej z trzech grup: 1) kontynuacja terapii etanerceptem w dawce 50 mg, 2) kontynuacja terapii etanerceptem w dawce 25 mg lub 3) odstawienie inhibitora TNF. Po 12 miesiącach u 57% pacjentów, u których zakończono leczenie biologiczne, nie stwierdzono już niskiej aktywności choroby, w grupie kontynuującej etanercept w pełnej dawce było to – 18%, a w grupie gdzie stosowano zredukowaną o połowę dawkę etanerceptu – 21%. Powyższe obserwacje potwierdziło badanie CERTAIN z certolizumabem pegol.

Nieco odmienną sytuację stwierdzono u chorych z wczesną postacią RZS w badaniu OPTIMA, u których odstawienie adalimumabu po 6 miesiącach w wypadku utrzymującej się stabilnej, niskiej aktywności choroby nie doprowadziło do reaktywacji aktywnego procesu zapalnego u większości chorych. Wyniki te pozytywnie zweryfikowano w innym badaniu z adalimumabem – HIT-HARD.

Dotychczasowe dane pozwalają stwierdzić, że leczenie biologiczne można zakończyć przynajmniej u części leczonych pacjentów, w szczególności tych z wczesną postacią choroby. Takie postępowanie ma wiele zalet, biorąc pod uwagę kwestie bezpieczeństwa, farmakoekonomiki oraz preferencji pacjenta. Jednakże obecnie nie jest możliwe jednoznaczne określenie, którzy chorzy są najlepszymi kandydatami do takiego postępowania. Autorzy opracowania sformułowali szereg pytań i zagadnień, których uwzględnienie w przyszłych badaniach klinicznych ułatwi opracowanie systemowej analizy i stworzenie potencjalnego schematu wycofywania się z terapii lekami biologicznymi u pacjentów w remisji lub z niską aktywnością choroby.

Kavanaugh A, Smolen JS. The when and how of biologic agent withdrawal in rheumatoid arthritis: learning from large randomised controlled trials. Clin Exp Rheumatol. 2013 Jul-Aug;31(4 Suppl 78):S19-21. Epub 2013 Oct 3.

2013 © Copyright by UCB/ VEDIM 2013. Wszystkie prawa zastrzeżone. Data przygotowania: Grudzień 2013. Sygnatura: PL/LPSRC/CER/059/2013/11