Rozwinięta faza osiowej spondyloartropatii (axSpA) to de facto zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) definiowane jako obecność jednoznacznych uszkodzeń strukturalnych w stawach krzyżowo-biodrowych widocznych w badaniu RTG. U pacjentów, u których stwierdza się niewystarczającą odpowiedź na NLPZ, często uzyskuje się istotną poprawę, stosując leki biologiczne jak np. inhibitory TNF (infliksymab, adalimumab, golimumab, certolizumab czy tez etanercept). Jednakże obecnie w niewielu tylko badaniach oceniano wpływ przerwania takiej terapii lub redukcję dawki leków na aktywność choroby. W codziennej praktyce u osób w klinicznej remisji wydłuża się odstępy między kolejnymi dawkami, natomiast w wypadku ciąży lub poważnych zakażeń istnieje konieczność całkowitego zaprzestania terapii. W poniższej pracy podsumowano dostępne dane dotyczące zakończenia terapii lekami biologicznymi u pacjentów z rozpoznanym ZZSK. W pracy poruszono trzy kwestię: przerywanie leczenia inhibitorami TNF, przerywanie terapii innymi lekami biologicznymi oraz wpływ immunogenności leku na odpowiedź przy ponownym rozpoczęciu terapii. W publikacji podjęto także kwestię braku definicji wznowy u chorych z ZZSK.

W pierwszym badaniu z zastosowaniem inhibitora TNF u pacjentów z ZZSK zaobserwowano, że po trzech wlewach infliksymabu w dawce 5 mg/kg w 0., 2. oraz 6. tygodniu doszło do nawrotu objawów po okresie, którego mediana wynosiła 6,5 tygodnia (przedział 1 – 14 tygodni). Od tego czasu przeprowadzano wiele badań klinicznych. Na podstawie ich wyników wyciągnięto następujące wnioski. Stwierdzono, że im niższa była aktywność choroby w momencie przerywania leczenia, tym dłuższy był czas do wystąpienia nawrotu dolegliwości oraz obserwowano u tych chorych uzyskanie szybszej odpowiedzi po ponownym włączeniu terapii.

Niedawno opublikowano wyniki największej bazy danych chorych z ZZSK, u których zakończono leczenie inhibitorami TNF. Było to obserwacyjne badanie, w którym 220 pacjentów monitorowano przez ponad 6 lat. U 32 stosowano infliksymab, u 137 etanercept, a u 51 – adalimumab. Po 6 miesiącach terapii u 63% uzyskano odpowiedź ASAS20, a u 46% - ASAS40. Po okresie obserwacji, którego mediana wynosiła 33 miesiące (przedział 2,4 – 68,2 miesięcy) odsetek bez wznowy wynosił 64%. Wśród czynników predykcyjnych przerwania terapii z jakiegokolwiek powodu zidentyfikowano: płeć żeńską, brak zapalenia stawów obwodowych, wysoką wartość BASDAI oraz niskie wartości OB i CRP przed rozpoczęciem terapii.

W kontekście innych leków biologicznych autorzy pracy zwracają uwagę, że do tej pory u chorych z ZZSK żaden inny preparat nie cechował się podobną do inhibitorów TNF kliniczną skutecznością w randomizowanych badaniach klinicznych. W pracy wspomniano tylko o jednym pilotażowym badaniu z zastosowaniem rytuksymabu w połączeniu z metyloprednizolonem, którego wyniki były dość obiecujące.

W dalszej części poruszono temat wpływu immunogenności na skuteczność ponownego wdrożenia terapii, gdyż potwierdzono, że w wypadku stosowania infliksymabu oraz adalimumabu dochodzi do wytworzenia przeciwciał przeciwko tym lekom. W jedynym dostępnym badaniu dotyczącym tej kwestii odsetek chorych z obecnością przeciwciał był niski (u 1 z 42 chorych) i nie wpłynął w istotny sposób na wyniki leczenia. W dostępnych badaniach u chorych z RZS zaobserwowano, że stosowanie leku immunosupresyjnego (metotreksat, azatiopryna) wraz z inhibitorem TNF zmniejsza częstość wytworzenia tych przeciwciał. Niemniej jednak w wypadku ZZSK jest nieco odmienna sytuacja, gdyż w tej populacji pacjentów sam metotreksat nie jest skuteczny w osiowej postaci choroby. Dlatego też w osiowej postaci ZZSK nie zaleca się obecnie łączenia inhibitora TNF z lekiem immunosupresyjnym, natomiast można rozważyć taką kombinację w wypadku, gdy u danego chorego dominują objawy ze strony stawów obwodowych.

Obecne dane wskazują, że przerwania terapii inhibitorami TNF u chorych z ZZSK często doprowadzi do nawrotu objawów wymagających ponownego wdrożenia leczenia. Wznowę najczęściej stwierdza się w ciągu kilku miesięcy po przerwaniu terapii, niemniej jednak odsetki odpowiedzi porównywalne są jak w przypadku terapii pierwotnej. Młodszy wiek, płeć męska oraz wysokie wartości CRP i OB związane są z dłuższymi okresami leczenia, tj. mniejszym prawdopodobieństwem przerwania terapii. Natomiast płeć żeńska, brak zmian w stawach obwodowych, wysokie wartości BASDAI, niskie OB przed rozpoczęciem leczenia stanowią czynniki predykcyjne przerwania terapii inhibitorami TNF.