Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) jest zapalną chorobą stawów, cechującą się znaczną kliniczną heterogenicznością. Występuje ona u około 0,3 – 1% populacji. W przeciwieństwie do RZS u chorych z ŁZS nie zidentyfikowano dotąd swoistych biomarkerów. Celem poniższej pracy była ocena MMP-3, VEGF, PTX3 oraz hs-CRP jako potencjalnych markerów stopnia aktywności ŁZS.

Wybór następujących biomarkerów był podyktowany tym, że hs-CRP związane jest z procesem zapalnym, VEGF – z angiogenezą, a MMP3 – z przebudową macierzy zewnątrzkomórkowej. Stężenie powyższych markerów oceniono zarówno przed, jak i po włączeniu leczenia inhibitorem TNF w celu oceny ich przydatności w rozpoznawaniu ŁZS. Wykonano również analizę w kontekście progresji stopnia aktywności choroby oraz odpowiedzi na terapię inhibitorem TNF.

Do badania pomiędzy styczniem 2010 a październikiem 2012 włączono 43 chorych z ŁZS leczonych w Poradni Przyklinicznej Rheumatology Clinic of the University of Padova we Włoszech. Chorzy spełniali kryteria CASPAR rozpoznania ŁZS oraz kryteria włączenia leczenia biologicznego. Według zaleceń ASAS/EULAR u chorych włączano etanercept (50 mg/tydzień) po niepowodzeniu terapii NLPZ lub jednym konwencjonalnym LMPCh. Dodatkowo zebrano grupę kontrolną, składającą się ze zdrowych ochotników dobranych pod względem wieku oraz płci.

W badaniu wzięło udział 43 chorych, w tym 34 mężczyzn oraz 9 kobiet. Średnia wieku wynosiła 49,9 lat, a średni czas trwania choroby wynosił 11 lat. U 53,9% stwierdzono zajęcie stawów obwodowych, u 41,4% zmiany zlokalizowane były w szkielecie osiowym, u 44,1% rozpoznano zapalenie przyczepów ścięgnistych, a u 79% stwierdzono łuszczycowe zmiany skórne. Wszyscy chorzy otrzymali etanercept, a dodatkowo u 25,5% stosowano konwencjonalny LMPCh, u 6,9% LMPCh w połączeniu ze sterydem, a u 2,3% - steryd. W wypadku konwencjonalnego LMPCh najczęściej podawano metotreksat (92,8%) w średniej dawce wynoszącej 7,5 mg/tydzień. Po 24 miesiącach od rozpoczęcia terapii uzyskano istotne zmniejszenie nasilenia objawów wyrażone zmniejszeniem wartości DAS28, BASDAI, BASFI, PASI, HAQ, VASd (ocena dolegliwości bólowych) oraz VASg (ocena ogólna).

Wyjściowo w porównaniu z grupą kontrolną stwierdzono istotnie wyższe stężenie MMP3, hs-CRP oraz VEGF, natomiast stężenie PTX3 pomiędzy grupami było porównywalne. Z kolei w trakcie i po leczeniu inhibitorami TNF zaobserwowano istotne obniżenie stężenie MMP3 (p < 0,0001), hs-CRP (p = 0,01) oraz VEGF (p = 0,0037), jednocześnie stwierdzając wzrost stężenia PTX3 (p = 0,001). Stężenie MMP3 w surowicy było istotnie niższe po 6 miesiącach leczenia i pozostało na niskim poziomie po 12 i 24 miesiącach (p < 0,001). Stężenie hs-CRP było istotnie niższe po 12 miesiącach i pozostało na niskim poziomie po 2 latach (p < 0,05). Podobne zmiany zaobserwowano w wypadku VEGF (p < 0,01). Natomiast stężenie PTX3 okazało się po 24 miesiącach istotnie wyższe w porównaniu z wartościami początkowymi (p < 0,05).

Wyjściowo stwierdzono istotne zależności pomiędzy DAS28 a VASd (r = 0,49, p = 0,0002) oraz VASg (r = 0,51, p = 0,0001), jak również pomiędzy PASI a HAQ (r = 0,41, p = 0,003) oraz BASFI (r = 0,48, p = 0,04). Z kolei wskaźnik BASDAI korelował z HAQ (r = 0,62, p = 0,005), z BASFI (r = 0,67, p = 0,002), z VASp (r = 0,71, p = 0,0009), VASg (r = 0,66, p = 0,002) oraz z wartością OB (r = 0,54, p = 0,01). Natomiast wskaźnik BASFI korelował z HAQ (r = 0,61, p = 0,006), VASd (r = 0,67, p = 0,002) oraz VASd (r = 0,68, p = 0,049). Najbardziej interesującą zależnością była korelacja pomiędzy wskaźnikiem BASFI oraz stężeniem VEGF (r = 0,85, p = 0,006) oraz pomiędzy stężeniem MMP3 a wartością hs-CRP (r = 0,45, p = 0,0005).

Wyniki powyższego badania jeszcze raz potwierdziły dużą skuteczność etanerceptu w terapii ŁZS znajdującą odzwierciedlenie w zmniejszeniu wartości MMP3, VEGF, hs-CRP, DAS28, BASDAI, PASI, BASFI, HAQ, VASd oraz VASg. Oceniane biomarkery wydają się obiecujące i dlatego też warto przeprowadzić dalsze badania. Jest to szczególnie ważne, gdyż wczesne rozpoznanie ŁZS prowadzi do poprawy rokowania odległego.