Długoterminowe rokowanie chorych z RZS uległo istotnej poprawie po wprowadzeniu skutecznych leków takich, jak metotreksat, leflunomid czy też leki biologiczne. Niemniej jednak obecność chorób współistniejących może w istotny sposób wpływać na długość życia w tej grupie pacjentów. Badanie COMORA (COMOrbidities in Rheumatoid Arthritis) miało dwa główne cele. Pierwszym była ocena zmienności występowania chorób współistniejących oraz czynników ryzyka u pacjentów z RZS w różnych państwach. Natomiast drugim celem była analiza różnic w profilaktyce i diagnostyce pomiędzy obowiązującymi zaleceniami a codzienną praktyką kliniczną w poszczególnych krajach.

Było to przekrojowe, obserwacyjne, wieloośrodkowe, międzynarodowe badanie, do którego włączano dorosłych chorych z RZS spełniających kryteria rozpoznania wg ACR z 1987 roku. Łącznie w latach 2011 – 2012 włączono 4586 chorych w 17 krajach. W ostatecznej analizie uwzględniono 3920 pacjentów. Średnia wieku badanej populacji wynosiła 56 lat, kobiety stanowiły 81,7%, a osoby z nadwagą lub otyłe - 50,7%. Średnia wartość w skali DAS28 wynosiła 3,7 ± 1,6. Leczenie metotreksatem stosowało 88,6% chorych, a leczenie biologiczne – średnio 38,9%.

Najczęstszą chorobą współistniejącą była depresja (występująca obecnie lub w przeszłości). Jej średnia częstość występowania wynosiła 15% (95% CI 13,8% - 16,1%), jednakże między poszczególnymi krajami stwierdzono istotne różnice, np. w Maroko wynosiła 2%, a w USA – 33%. Z kolei chorobę niedokrwienną serca potwierdzono średnio u 6% chorych (95% CI 5,3 – 6,8%; w tym w Maroko – 1%, na Węgrzech – 17%). Przypadki nowotworów litych (z wyłączeniem raka podstawno-komórkowego) zarejestrowano u 4,5% chorych (95% CI 3,9% - 5,2%; 0,3% w Egipcie, 12,5% w USA). Natomiast zakażenie WZW typu B obserwowano znacznie częściej we Włoszech (9%) i Tajwanie (7%) niż w innych krajach (2,8%, 95% CI 2,3 – 3,3%). Podobnie częstość występowania WZW typu C była największa we Włoszech (6,6%), Egipcie (6,8%) oraz Tajwanie (4,8%). Wywiad choroby wrzodowej stwierdzono w 10,8% przypadków (95% CI 9,8 – 11,8, Maroko 1%, Egipt – 22%). Natomiast choroby płuc, głównie POChP, obserwowano rzadziej w krajach azjatyckich (Japonia – 1%, Korea – 1,3%, Tajwan – 0,3%) niż w krajach europejskich oraz USA (Węgry 8%, USA 7,5%).

Z kolei do najczęstszych czynników ryzyka wystąpienia chorób współistniejących należały: podwyższona wartość w skali ryzyka Framingham (42,8%, 95% CI 41,2 – 44,3), nadciśnienie tętnicze (40,4%, 95% CI 38,9% - 41,9%) oraz hipercholesterolemia (31,7%, 95% CI 30,3 – 33,2).

Jak wspomniano na wstępie w drugiej części pracy analizie poddano różnice w diagnostyce i zapobieganiu rozwojowi chorób współistniejących. Biorąc pod uwagę choroby układu sercowo-naczyniowego coroczny pomiar ciśnienia tętniczego krwi, oznaczenie lipidogramu, stężenia glukozy oraz kreatyniny wykonywano średnio u 59,4% chorych (95% CI 57,9 – 60,9). Natomiast wśród 236 chorych z wywiadem przebytego zawału serca tylko 68,6% otrzymywało leki przeciwpłytkowe. W następnym etapie wzięto pod uwagę zakażenia. W ciągu 12 miesięcy przed włączeniem do badania tylko 42,3% chorych (95% CI 40,8 – 43,9) miało wykonaną kontrolę stanu uzębienia. Z kolei tylko 25,3% pacjentów było zaszczepionych przeciwko grypie, a szczepienie przeciw pneumokokom w ciągu ostatnich 5 lat wykonano u 17,2%.

Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami badania przesiewowe w kierunku wczesnego wykrycia raka skóry przeprowadzono u 23,9% chorych, w kierunku raka jelita grubego - u 26,7%, w kierunku raka prostaty - u 38,2%, w kierunku raka piersi - u 51,5%, a w kierunku raka trzonu macicy - u 59,3% pacjentek. Natomiast biorąc pod uwagę ryzyko rozwoju osteoporozy badanie densytometryczne wykonano u 58,2% pacjentów, a suplementację witaminy D stosowano u 44,4% chorych.

Wyniki powyższej pracy wskazują, że u pacjentów z RZS stwierdza się wysoki odsetek chorób współistniejących oraz czynników ryzyka ich rozwoju. Jednocześnie stwierdzono dużą zmienność pomiędzy poszczególnymi krajami, nie tylko biorąc pod uwagę częstość chorób współistniejących, ale także przestrzeganie obowiązujących zaleceń dotyczących zapobiegania i postępowania z nimi w codziennej praktyce.