Depresję rozpoznaje się częściej u chorych z RZS niż w populacji ogólnej i towarzyszy temu nasilenie dolegliwości bólowych, zmęczenia, zmniejszenie jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia oraz zwiększony stopień niepełnosprawności. Co więcej, chorzy z RZS i depresją cechują się gorszym rokowaniem długoterminowym i zwiększoną śmiertelnością. Jednakże dane szacunkowe wskazują, że odsetek depresji u chorych z RZS waha się pomiędzy 9,5% a nawet 41,5%, co powoduje istotne trudności w ustaleniu realnego wpływu depresji na tę populację chorych. Celem poniższej pracy było przedstawienie zbiorczych danych dotyczących częstości występowania depresji u chorych z RZS, a także podsumowaniu przyjętych kryteriów wykorzystywanych w rozpoznawaniu depresji u tych pacjentów.

Na potrzeby poniższej pracy przeszukano następujące bazy danych: Web of Science, CINAHL, PsycINFO, Medline, Embase oraz PubMed uwzględniając artykuły opublikowane do października 2012 roku. Wyszukiwano prace przekrojowe, z udziałem co najmniej 50 chorych, w których podając częstość występowania depresji posługiwano się odpowiednimi kryteriami diagnostycznymi lub zwalidowanymi testami przesiewowymi. Z analizy wyłączano badania, które miały charakter retrospektywny, a populacja była wyselekcjonowana lub stanowiły ją osoby poniżej 18. roku życia.

Z początkowo zidentyfikowanych 28 328 artykułów w ostatecznej analizie uwzględniono 72 publikacje. W celu rozpoznania depresji w 7 z nich posługiwano się kryteriami diagnostycznymi DSM lub ICD, natomiast w pozostałych 66 wykorzystano jeden lub więcej testów przesiewowych takich, jak PHQ-9, IDD, HADS, CESD, BDI, SDS lub GDS. Najczęściej stosowano HADS oraz CESD. Łącznie we wszystkich badaniach wzięło udział 13 189 chorych z RZS, których mediana średniego wieku wynosiła 53,7 lat (IQR 51 – 56,5), a mediana odsetka kobiet – 77% (IQR 70,4 – 82,9). W powyższych badaniach liczebność populacji wahała się pomiędzy 50 a 988 osób (mediana 96).

Częstość występowania depresji wynosiła pomiędzy 0,04% a 66,3% w poszczególnych badaniach. Natomiast w zbiorczej analizie odsetek epizodów dużej depresji rozpoznawanych wg kryteriów DSM miał wartość 16,8% (95% CI 10 – 24, umiarkowana heterogeniczność I2 = 73,4%). Z kolei dystymia wg kryteriów DSM występowała z częstością 18,7% (95% CI -2 – 39, wysoka heterogeniczność I2 = 97,2%). Częstość depresji rozpoznawanej na podstawie testu PHQ-9 (przyjmując próg 10 punktów wskazujących na umiarkowane – ciężkie nasilenie objawów depresyjnych) wynosiła 38,8% (95% CI 34 – 43, niska heterogeniczność I2 = 19,8%). Analizując kwestionariusze wykorzystywane w testach przesiewowych wykazano, że im wyższy próg konieczny do postawienia rozpoznania, tym niższa częstość występowania depresji. Na przykład w skali HADS, gdy przyjęto za próg 8 pkt częstość depresji wynosiła 34,2%, natomiast gdy próg podwyższono do 11 pkt, częstość ta uległa redukcji do 14,8%.

Na zakończenie przeprowadzono analizę korelacji Spearmana wykorzystując linijne zmienne takie, jak wielkość badanej próby, ogólna jakość badania, rok publikacji, odsetek chorych płci żeńskiej, średni wiek uczestników czy też średni czas trwania choroby. Stwierdzono tylko jedną istotną zależność pomiędzy wiekiem a odsetkiem występowania depresji, tj. im młodszy wiek, tym wyższy odsetek depresji (r = -0,3, p = 0,02).

Zaburzenia depresyjne stosunkowo często towarzyszą pacjentom z RZS (16,8%). Natomiast poszczególne objawy depresji mogą być obecne nawet u 38,8% - 48% pacjentów. Odsetki te są istotnie wyższe w porównaniu z populacją ogólną, ale zbliżone do tych obserwowanych u pacjentów z cukrzycą, chorobą Parkinsona czy też chorobą nowotworową. Co ważne, wykazano że wśród chorych z RZS depresja częściej występuje u młodszych pacjentów.