RAPID-axSpA jest pierwszym, randomizowanym, z kontrolowanym placebo wieloośrodkowym badaniem, którego celem jest ocena skuteczności inhibitora TNF u szerokiego spektrum chorych z aktywną postacią spondyloartropatii osiowej (axSpA). Badanie to umożliwi bezpośrednie porównanie stopnia zaawansowania choroby i skuteczności leczenia w wypadku chorych z ZZSK, jak i axSpA bez zmian radiologicznych (wg kryteriów ASAS). W poniższej pracy przedstawiono wyniki skuteczności klinicznej i bezpieczeństwa stosowania certolizumabu pegol do 24. tygodnia terapii.

Badana grupa składała się z 325 chorych w wieku co najmniej 18 lat z przewlekłym bólem pleców utrzymującym się od co najmniej 3 miesięcy i spełniających kryteria axSpA wg ASAS. Wszyscy chorzy musieli mieć aktywną postać choroby, tj. wskaźnik BASDAI ≥ 4, jak również podwyższone stężenie CRP oraz potwierdzone zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych w badaniu rezonansu magnetycznego (wg definicji ASAS/OMERACT). Dodatkowo u włączanych chorych wcześniejsze leczenie NLPZ przez co najmniej miesiąc musiało być nieskuteczne lub nietolerowane. Z kolei do kryteriów wykluczających należały przewlekle lub nawrotowe infekcje, poważne lub zagrażające życiu zakażenia (w ciągu 6 ostatnich miesięcy, w tym półpasiec), czynna postać gruźlicy, WZW typu B, WZW typu C oraz HIV, wcześniejsze leczenie certolizumabem pegol lub więcej niż dwoma innymi lekami biologicznymi, w tym > 1 inhibitorem TNF.

Rekrutację do badania RAPID-axSpA rozpoczęto w marcu 2010 roku, a 24. tydzień leczenia ostatni pacjent ukończył w październiku 2011 roku. Chorych randomizowano w stosunku 1:1:1 do grupy leczonej placebo, do grupy Q2W (certolizumab w dawce 400 mg 0., 2. oraz 4. tygodnia, potem 200 mg co dwa tygodnie) lub do grupy Q4W (certolizumab 400 mg co cztery tygodnie). Pierwszorzędowym punktem końcowym był odsetek odpowiedzi ASAS20 w 12. tygodniu leczenia, natomiast do drugorzędowych punktów końcowych należały: odsetek odpowiedzi ASAS20 w 24. tygodniu, a także zmiana wskaźnika BASFI, BASDAI oraz BASMI po 12. i 24. tygodniach w porównaniu z wartością wyjściową.

Do badania włączono 325 chorych, w tym 107 pacjentów do grupy placebo, 111 – do grupy Q2W oraz 107 - do grupy Q4W. W badanej populacji 54,8% chorych spełniało zmodyfikowane kryteria z Nowego Jorku, tzn. można było u nich rozpoznać ZZSK. Średnia wyjściowa wartość wskaźnika BASDAI wynosiła 6,4. W ciągu pierwszych 24. tygodni z badania wycofało się, odpowiednio, 10, 6 oraz 9 chorych. W 16. tygodniu, zgodnie z protokołem, 56 osób z grupy placebo poddano powtórnej randomizacji do grupy Q2W (n = 27) lub do grupy Q4W (n = 29).

W 12. tygodniu istotnie statystycznie wyższy odsetek chorych z grupy Q2W (57,7%) oraz Q4W (63,6%) uzyskał odpowiedź ASAS20 w porównaniu z placebo (38,3%), odpowiednio, p = 0,004 oraz p < 0,001. Różnice te utrzymywały się do 24. tygodnia i były widoczne już po pierwszym tygodniu leczenia (p < 0,001). W 12. tygodniu również istotnie więcej chorych leczonych certolizumabem uzyskało odpowiedź ASAS40, ASAS5/6 oraz częściową remisję ASAS niż chorzy otrzymujący placebo (p < 0,001). Co więcej, po 12. i 24. tygodniach u chorych stosujących certolizumab wykazano również istotną poprawę wskaźników BASFI, BASDAI, BASMI oraz ASDAS w porównaniu z placebo (p < 0,001). Należy także podkreślić, że podobne odsetki ASAS20 uzyskano w 12. tygodniu leczenia certolizumabem zarówno u chorych z ZZSK (56,9% vs 64,3% vs 36,8%, p < 0,05), jak i z axSpA bez zmian radiologicznych (58,7% vs 62,7% vs 40%, p < 0,05 oraz p < 0,001). W analizie regresji nie wykazano istotnych różnic w skuteczności leczenia w zależności od postaci choroby.

Odsetek zdarzeń niepożądanych wymagających szybkiego leczenia był porównywalny pomiędzy grupami. Zdarzenia te miały głównie charakter łagodny (certolizumab – 56,2% vs placebo – 48,6%) oraz umiarkowany (certolizumab – 36,1% vs placebo – 33,6%). W większości przypadków uznano je za niezwiązane ze stosownym leczeniem. Wśród najczęstszych infekcyjnych zdarzeń niepożądanych zaobserwowano zapalenie jamy nosowo-gardłowej (certolizumab – 8,8%, placebo – 6,5%) oraz zakażenie górnych dróg oddechowych (certolizumab – 4%, placebo – 2,8%). Natomiast wśród innych zdarzeń niepożądanych dominowały bóle głowy (certolizumab – 6,2% vs placebo - 6,5%) oraz wzrost stężenia CPK we krwi (certolizumab – 5,1% vs placebo – 1,9%).

Wyniki powyższego badania wskazują, że oba schematy terapeutyczne certolizumabu pegol (200 mg Q2W oraz 400 mg Q4W) są klinicznie skuteczne i cechują się korzystnym stosunkiem korzyści do ryzyka w 24-tygodniowej obserwacji u chorych z aktywną postacią axSpA. Co ważne, szybką poprawę stanu klinicznego zaobserwowano zarówno u chorych z ZZSK, jak i u pacjentów axSpA bez zmian radiologicznych.