Celem poniższej pracy było zbadanie związku pomiędzy spożyciem w diecie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 (PUFA n-3) a ryzykiem rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) w prospektywnej kohorcie kobiet w średnim lub starszym wieku. Dodatkowo, ocenie poddano znaczenie długości okresu stosowania w diecie PUFA n-3 w kontekście ryzyka zachorowania na tę chorobę reumatyczną (dwie oceny spożycia: jedna w 1987 roku, druga w 1997 roku).

SMC (Swedish Mammography Cohort) było prospektywnym populacyjnym badaniem, uwzględniającym wszystkie kobiety urodzone pomiędzy 1914 a 1948 rokiem i żyjące w hrabstwach Uppsali oraz Västmanland (Szwecja), które pomiędzy 1987 i 1990 rokiem otrzymały i odpowiedziały na kwestionariusz zawierający pytania dotyczące diety, wzrostu, masy ciała, dzietności oraz stopnia edukacji (odsetek odpowiedzi 74%). W 1997 roku poproszono o wypełnienie drugiego kwestionariusza, uwzględniającego dodatkowe informacje dotyczące palenia papierosów, aktywności fizycznej, stosowania suplementów diety oraz kwasu acetylosalicylowego (odsetek odpowiedzi 70%). Z kolei w celu identyfikacji chorych z nowo rozpoznanym RZS wykorzystano dwa szwedzkie rejestry: Swedish Rheumatology Register (SRR) oraz Outpatient Register of the Swedish National Board of Health and Welfare (NBHW).

W okresie obserwacji pomiędzy styczniem 2003 a grudniem 2010 (średnio 7,5 lat, 241 120 pacjento-lat) stwierdzono 205 przypadków RZS. Wyróżniono pięć grup w zależności od dziennego spożycia PUFA n-3 (≤ 0,21 g/d, 0,22 – 0,29 g/d, 0,3 – 0,37 g/d, 0,38 – 0,49 g/d oraz > 0,49 g/d). W badanej kohorcie stwierdzono 4-krotną różnicę w medianie spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 pomiędzy najniższym i najwyższym kwintylem. U kobiety z najniższym kwintylem spożycia PUFA n-3 stwierdzono także najwyższy odsetek osób palących papierosy (24%) oraz najniższe odsetki spożycia alkoholu (72,9%) oraz stosowania kwasu acetylosalicylowego – ASA (41,1%).

Po uwzględnieniu wieku ryzyko rozwoju RZS zmniejszyło się u kobiet z drugiego kwintyla o 39% (RR 0,61, 95% CI 0,4 – 0,93) w porównaniu z kobietami z najniższego (pierwszego) kwintyla. Z kolei po uwzględnieniu palenia papierosów, spożycia alkoholu oraz stosowania ASA w najwyższym kwintylu (> 0,49 g/d) przyjmowanie PUFA n-3 także związane było ze zmniejszeniem ryzyka rozwoju RZS w porównaniu z kobietami z najniższego kwintyla (RR 0,67, 95% CI 0,44 – 1,03). Natomiast po dodatkowym uwzględnieniu stopnia edukacji, wskaźnika masy ciała, całkowitej aktywności fizycznej, spożycia kwasu linolowego, kwasu arachidonowego oraz kwasu linolenowego ryzyko względne wynosiło RR = 0,67 (95% CI 0,4 – 1,11). Z kolei gdy porównano kobiety z kwintyla pierwszego do kobiet łącznie z pozostałych kwintyli wykazano, że codzienne spożywanie PUFA n-3 w ilości powyżej 0,21 g zmniejsza ryzyko rozwoju RZS o 35% (95% CI 10 – 52). W dalszej analizie stwierdzono, że przy spożywaniu powyżej 0,35 g/d PUFA n-3 wielkość ryzyka względnego jest stała i już nie maleje, natomiast poniżej tej ilości wartość RR stopniowo rośnie i przy dziennym spożyciu PUFA n-3 wynoszącym 0,1 g/d RR równa się 1,47 (95% CI 1,04 – 2,09).

Analiza czułości oparta na kohorcie SMC i uwzględniająca kobiety stosujące suplementy oleju rybnego przynosiła podobne wyniki. Kobiety z drugiego kwintylu cechowały się 38% zmniejszeniem ryzyka rozwoju RZS w porównaniu z kobietami z kwintylu pierwszego.

Biorąc pod uwagę kwestionariusze z 1987 i 1997 roku wykazano, że kobiety stale spożywające duże ilości PUFA n-3 w diecie (> 0,21 g/d), tj. zarówno w 1987, jak i w 1997 roku, cechowały się istotnym statystycznie 52% (95% CI 29 – 67) zmniejszeniem ryzyka rozwoju RZS w porównaniu z kobietami spożywającymi ich mniejsze ilości. Z kolei spożywanie co najmniej jednej porcji ryb w tygodniu wiązało się z 29% zmniejszeniem ryzyka rozwoju tej choroby reumatycznej (RR 0,71, 95% CI 0,48 – 1,04).

Podsumowując, wyniki powyższego badania wskazują na potencjalnie istotną rolę PUFA n-3 w etiologii RZS, a przestrzeganie obecnie zalecanych norm żywieniowych, szczególnie odnośnie dziennego spożycia ryb, może wiązać się ze zmniejszeniem ryzyka rozwoju tej choroby.