Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) związane jest z 2 – 3-krotnym wzrostem ryzyka wystąpienia powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego. W poniższej pracy podjęto próbę identyfikacji czynników obecnych w ciągu dwóch pierwszych lat od postawienia rozpoznania RZS zwiększających ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego oraz zgonu z jakiejkolwiek przyczyny. Spróbowano także określić, czy czynniki te różnią się w zależności od wieku, w jakim postawiono rozpoznanie RZS.

W analizie wykorzystano dane pochodzące z badania BARFOT (Better Anti-Rheumatic PharmacoTherapy). Było to wielośrodkowe, prospektywne badanie, do którego włączano chorych z wczesną postacią RZS (< 12 miesięcy) zamieszkujących zarówno wiejskie, jak i miejskie tereny. W badaniu uwzględniono kolejnych chorych włączonych do badania w latach 1993 – 1999 (n = 861). Z tej populacji na potrzeby aktualnego badania wyłączono pacjentów poniżej 20. roku życia oraz pacjentów z jawną chorobą układu sercowo-naczyniowego. Dane demograficzne, antropometryczne, dotyczące wcześniejszych i współistniejących chorób, nikotynizmu oraz wyniki badań laboratoryjnych uzyskano z bazy BARFOT. Stopień aktywności choroby mierzono przy pomocy skali DAS28, a stopień sprawności przy pomocy kwestionariusza HAQ. Terapię prowadzono wg standardów przyjętych w danym okresie w Szwecji. Okres obserwacji trwał do momentu wystąpienia pierwszego incydentu sercowo-naczyniowego, zgonu lub do grudnia 2010, w zależności, co wystąpiło jako pierwsze.

Ostatecznie, w analizie uwzględniono 741 chorych. Mediana okresu obserwacji wynosiła 13 lat (przedział 2 – 17 lat), co odpowiadało 9405 pacjento-lat. W trakcie obserwacji zarejestrowano 177 zdarzeń sercowo-naczyniowych oraz 151 zgonów. W 50% przypadków zgony spowodowane były przyczynami sercowo-naczyniowymi, a w 35% - chorobami nowotworowymi. Z kolei wśród zdarzeń sercowo-naczyniowych dominowała u 94 chorych choroba wieńcowa, u 22 – niedokrwienie tętnic kończyn dolnych, a u 65 pacjentów przyczyną był udar niedokrwienny mózgu. Wśród osób z RZS i epizodem sercowo-naczyniowym u 34% wystąpił on w ciągu pierwszych pięciu lat, u 41% w ciągu 5 – 10 lat, a u 25% w okresie powyżej 10 lat od postawienia rozpoznania choroby reumatycznej. Z kolei biorąc pod uwagę zgon z jakiejkolwiek przyczyny, to w 10% przypadków miał on miejsce w ciągu pierwszych 5 lat, w 50% w ciągu 5 – 10 lat, a w 40% w okresie > 10 lat od rozpoznania RZS.

Chorzy, u których wystąpiło zdarzenie sercowo-naczyniowe, byli starsi w momencie włączenia do badania, a także częściej byli płci męskiej, mieli nadciśnienie oraz cukrzycę. Stwierdzano także u nich wyższe wartości CRP oraz leukocytozy, jednakże rzadziej stosowano u nich LMPCh. Natomiast chorzy, którzy zmarli cechowali się podobnym profilem jako osoby z epizodem sercowo-naczyniowym, a dodatkowo częściej palili, częściej występowała seropozytywna postać RZS, a także stwierdzano wyższą wartość OB i wyższy wynik w kwestionariuszu HAQ.

W modelu regresji Coxa, po uwzględnieniu wieku, płci oraz tradycyjnych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, zwiększone ryzyko wystąpienia zdarzenia sercowo-naczyniowego było związane z wyższą wartością HAQ po 2 latach oraz regularnym stosowaniem glikokortykosteroidów. Z kolei zmniejszone ryzyko sercowo-naczyniowe związane było z redukcją wartości HAQ, stosowaniem jakiegokolwiek LMPCh oraz metotreksatu w ciągu pierwszego roku oraz regularnego stosowania metotreksatu po pierwszym roku. Z kolei wyższe ryzyko zgonu związane było niezależnie z obecnością RF, wyższych wartości leukocytozy oraz wartości HAQ wyjściowo, wartości CRP, OB, DAS28, jak również wartości HAQ po dwóch latach.

Następnie analizie poddano dwie podgrupy chorych w zależności od czasu wystąpienia pierwszych objawów RZS, tj. < 65. roku życia oraz ≥ 65. roku życia. U chorych młodszych obecność RF lub przeciwciał anty-CCP, pole pod krzywą stężenia CRP, OB oraz stopnia dolegliwości bólowych wyrażonych w skali VAS były niezależnie związane ze wzrostem ryzyka wystąpienia zdarzenia sercowo-naczyniowego. Z kolei z większym ryzykiem zgonu w tej grupie wiązała się obecność RF lub przeciwciał anty-CCP, wyższej leukocytozy oraz większego pola pod krzywą stopnia dolegliwości bólowych wyrażonych w skali VAS w ciągu dwóch pierwszych lat. Natomiast w obu grupach wyższe wartości pola pod krzywą CRP, OB oraz HAQ, jak i wartość HAQ po 2 latach były niezależnie i istotnie związane z gorszym rokowaniem.

Wczesne wdrożenie leczenia u chorych z RZS może wiązać się z poprawą długoterminowego rokowania. A obecność RF lub przeciwciał anty-CCP jest związana z większym ryzykiem wystąpienia zdarzenia sercowo-naczyniowego oraz zgonu, u chorych u których objawy RZS wystąpiły przed 65. rokiem życia.