Glikokortykosteroidy stanowią kluczowy element terapii wielu chorób reumatycznych, a pod pojęciem średnich/wysokich dawek rozumie się wartości > 7,5 mg i ? 100 mg na dobę prednizonu lub jego równoważników. Grupa robocza EULAR ds. leczenia glikokortykosteroidami stanowiła wielodyscyplinarny zespół składający się z 16 ekspertów pochodzących z 7 krajów Europy. Na podstawie analizy dostępnych wyników badań opracowano ostatecznie 9 zaleceń, których celem jest zwiększenie bezpieczeństwa stosowania średnich/wysokich dawek glikokortykosteroidów w codziennej praktyce.

Poniżej przedstawiono 10 wstępnych propozycji rekomendacji, z których ostatecznie jedna została odrzucona przez grupę roboczą EULAR. Ich kolejność nie odzwierciedla ich ważności, a raczej stanowi logiczny porządek w postępowaniu z chorym:

• 1. Chorym (oraz ich rodzinom, opiekunom, a także lekarzom POZ) należy wyjaśnić cel włączenia średnich/wysokich dawek glikokortykosteroidów oraz potencjalne ryzyko związane z taką terapią.

Zalecenie to oparte jest na wynikach badań, w których wykazano, że edukacja pacjenta zwiększa stopień przestrzegania zaleceń, a właściwie poinformowany chory istotnie rzadziej zaprzestaje leczenia z powodu obaw o wystąpienie działań niepożądanych.

• 2. Należy omówić możliwości, dzięki którym można zmniejszy ryzyko wystąpienia powikłań, w tym uwzględniając dietę, regularne ćwiczenia fizyczne oraz właściwe opatrywanie ran.

Z kolei to zalecenie oparto na wynikach badań, w których zaobserwowano, że modyfikacja stylu życia może zmniejszyć ryzyko wystąpienia osteopenii i osteoporozy, a także zmniejszyć ryzyko sercowo-naczyniowe.

• 3. Chorzy będący w grupie ryzyka lub mający już osteoporozę indukowaną glikokortykosteroidami powinni otrzymać właściwe leczenie.

Ogólnie, wszyscy chorzy rozpoczynający terapię średnimi/wysokimi dawkami glikokortykosteroidów znajdują się automatycznie w grupie ryzyka rozwoju osteoporozy. W wielu badaniach potwierdzono skuteczność wapnia, witaminy D oraz bisfosfonianów w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy indukowanej glikokortykosteroidami.

• 4. Chorzy oraz leczący ich zespół powinni otrzymać właściwe i praktyczne porady dotyczące postępowania z zahamowaniem pod wpływem glikokortykosteroidów osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej.

Chociaż zahamowanie tej osi jest wysoce zmienne osobniczo, to należy o nim pamiętać u każdego pacjenta, który otrzymywał co najmniej 7,5 mg prednizonu na dobę przez co najmniej 3 tygodnie. A leczenia średnimi/wysokimi dawkami glikokortkosteroidów nie wolno odstawiać gwałtowanie.

• 5. Należy nieustannie edukować lekarzy POZ, aby chorzy stosujący średnie/wysokie dawki glikokortykosteroidów mieli jak najlepszą opiekę.
• 6. Przed rozpoczęciem leczenia średnimi/wysokimi dawkami glikokortykosteroidów należy rozważyć obecność chorób współistniejących mogących zwiększać ryzyko powikłań, a w szczególności cukrzycy, nieprawidłowej tolerancji glukozy, chorób układu sercowo-naczyniowego, choroby wrzodowej, nawracających infekcji, immunosupresji, jaskry czy też osteoporozy. Chorzy z tymi obciążeniami wymagają ścisłej kontroli w celu optymalizacji stosunku ryzyka do korzyści.
• 7. Należy wybrać właściwą dawkę początkową, aby uzyskać odpowiedź terapeutyczną, biorąc jednocześnie pod uwagę ryzyko związane z nieskutecznym leczeniem.
• 8. Należy pamiętać o ciągłej weryfikacji konieczności leczenia glikokortykosteroidami, a ich dawkowanie modyfikować w zależności od uzyskiwanej odpowiedzi, ryzyka nieskutecznego leczenia oraz ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych.
• 9. U wszystkich chorych należy przeprowadzać okresowe badania w celu identyfikacji klinicznie istotnych zdarzeń niepożądanych. Lekarz prowadzący terapię powinien być świadomy możliwości rozwoju cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, wzrostu masy ciała, zakażeń, złamań osteoporotycznych, osteonekrozy, miopatii, chorób oczu, chorób skóry oraz zaburzeń neuropsychiatrycznych.

Jednocześnie zespół roboczy odrzucił poniższe zalecenie: „Jeśli przewiduje się długoterminowe leczenie średnimi/wysokimi dawkami glikokortykosteroidów, należy rozważyć inne możliwości terapii prowadzące do zmniejszenia dawek stosowanych sterydów”. W dostępnych publikacjach wpływ LMPCh na dawkowanie glikokortykosteroidów (np. metotreksat, azatiopryna, infliksymab, cyklosporyna, etanercept) poddano analizie tylko w wypadku chorych z polimialgią oraz olbrzymiokomórkowym zapaleniem tętnic. Jednakże z uwagi na uzyskane sprzeczne wyniki postanowiono odrzucić to zalecenie.