RZS jest przewlekłą autoimmunologiczną chorobą, dotykającą około 0,5% populacji na świecie. Poprzez wdrożenie leczenia na wczesnym etapie można zapobiec rozwojowi uszkodzenia stawów. Jednakże postawienie rozpoznania RZS czasem może być trudne. Pomocne mogą być w tym testy immunoenzymatyczne. Wykrycie przeciwciał przeciwko cytrulinowanym białkom (ACPA) umożliwia identyfikację 65% chorych z RZS. Niemniej jednak brak ACPA nie wyklucza tej choroby. Celem poniższej pracy była próba znalezienia nowych autoprzeciwciał u pacjentów z wczesną postacią RZS.

W tym celu wstępnej analizie poddano surowice od 20 chorych z RZS trwającym mniej niż 12 miesięcy, od 19 pacjentów z RZS trwającym 1 – 5 lat oraz od 23 osób stanowiących grupę kontrolną (7 chorych z ZZSK, 2 z SLE, 4 z twardziną układową oraz 10 zdrowych ochotników). Przeciwciała wykrywano przy pomocy przeciwciał przeciwko ludzkiej IgG. Wśród wykrytych białek zidentyfikowano 25 protein, których obecność potwierdzono u 30 – 60% chorych z wczesną postacią RZS, a jednocześnie odsetek występowania w grupie kontrolnej wynosił mniej niż 10%. Z kolei w grupie chorych z RZS trwającym 1 – 5 ich odsetek występowania wynosił 0 – 37%.

W celu walidacji wyników analizy mikromacierzy wykonano testy immunoenzymatyczne ELISA. Zbadano surowice od 124 chorych z RZS trwającym mniej niż 12 miesięcy, od 40 chorych z RZS trwającym 1 – 5 lat, od 81 chorych z ZZSK, od 30 z ŁZS, od 19 z SLE, od 16 z twardziną układową oraz od 40 zdrowych ochotników. Zidentyfikowano cztery białka, które występowały z wysoką częstością w surowicy chorych z wczesną postacią RZS i stwierdzano je w mniej niż 10% przypadków u osób w grupie kontrolnej. Były to: WIBG, GABARAPL2, ZNF706 oraz PAD4. Autoprzeciwciała przeciwko GABARAPL2, ZNF706 oraz PAD4 były mniej swoiste i czułe dla wczesnej postaci RZS niż autoprzeciwciała przeciwko WIBG. Autoprzeciwciała przeciwko PAD4 występowały u 38% chorych z RZS trwającym ponad 5 lat. Co więcej, autoprzeciwciała przeciwko GABARAPL2, ZNF706 oraz PAD4 stwierdzano także u pacjentów z SLE i twardziną układową. Z kolei autoprzeciwciała przeciwko WIBG cechowały się dużą czułością. We wczesnej postaci stwierdzano je u 33% chorych, podczas gdy u pacjentów z RZS trwającym ponad 5 lat – tylko w 5% (p = 0,0004), u chorych z ZZSK – w 0% (p < 10^-7), z ŁZS – w 0% (p = 0,0002), z SLE – w 10% (p = 0,05), z twardziną układową – w 6% (p = 0,03), a w grupie zdrowych ochotników – w 0% (p = 0,00003). Łączne oznaczenie białek WIBG, GABARAPL2 oraz ZNF706 umożliwiło identyfikację 48% chorych z wczesną postacią RZS, a tylko 10% pacjentów z chorobą trwającą ponad 5 lat i 6% osób z grupy kontrolnej. Co ważne, wykorzystanie powyższej kombinacji pozwoliło na identyfikację 43% chorych z wczesną postacią RZS ACPA-negatywnych, 44% z wczesną postacią RZS bez RF oraz 39% pacjentów z wczesną postacią RZS, u których nie stwierdzono ani ACPA, ani RF.

W celu ostatecznej weryfikacji wybranych białek przeprowadzono mapowanie epitopów, syntetyzując nakładające się 15-merowe peptydy w sumie pokrywające całe sekwencje badanych białek. Dzięki temu ostatecznie zaproponowano oznaczenie autoprzeciwciał przeciwko następującym sekwencjom: ZNF706 P1, GABARAPL2 P15 oraz WIBG P22 w celu identyfikacji chorych z wczesną postacią RZS.