Dane epidemiologiczne sugerują wzrost odsetka poważnych zakażeń u pacjentów z RZS prowadzący do zwiększonej chorobowości i śmiertelności w tej grupie chorych. Do wzrostu ryzyka zakażenia przyczyniają się zarówno choroby współistniejące (choroby płuc i układu krążenia), jak i LMPCh, które mają właściwości immunosupresyjne. Celem poniższego badania była próba odpowiedzi na pytanie, czy stopień aktywności choroby oraz stopień niepełnosprawności niezależnie korelują z ryzykiem wystąpienia poważnych zakażeń w dużej grupie chorych z RZS.

Badanie RADIUS 1 (Rheumatoid Arthritis Dis -ease-Modifying Antirheumatic Drug Intervention andUtilization Study) było to prospektywne, wieloośrodkowe, obserwacyjne badanie zaprojektowane w celu systematycznego zbierania danych dotyczących stosowanych kombinacji, skuteczności i bezpieczeństwa LMPCh w terapii RZS. Populację badania RADIUS1 stanowili chorzy, którzy wymagali zmiany lub dołączenia LMPCh. Randomizację przeprowadzano w 387 ośrodkach pomiędzy październikiem 2001 a styczniem 2003 roku. U 68,7% chorych wizyty odbywały się co 3 miesiące. W trakcie wizyty notowano wyniki badań laboratoryjnych, choroby współistniejące, wartość wskaźnika HAQ-DI, liczbę zajętych stawów, ogólną ocenę dokonaną przez lekarza (PhGA), ogólną ocenę dokonaną przez pacjenta (PtGA), stosowane leki przeciwreumatyczne oraz poważne zdarzenia niepożądane. Klasyczne LMPCh podzielono na dwie grupy: istotnie zwiększające ryzyko zakażenia (cyklosporyna, azatiopryna, leflunomid, metotreksat) lub nie (D-penicylamina, złoto, minocyklina, sulfasalazyna, hydroksychlorochina).

Ostatecznie do analizy włączono 4084 chorych, którzy otrzymali co najmniej jedną dawkę biologicznego lub klasycznego LMPCh. Wśród tej grupy 50% ukończyło badanie. Średni okres obserwacji wynosił 3,17 ± 1,78 lat (mediana 4,04 lat). Większość chorych była rasy białej (81%), a kobiety stanowiły 76%. Średnia wieku wynosiła 55,74 ± 13,57 lat (mediana 55,59 lat), natomiast średni czas trwania choroby wynosił 7,33 lat. U 22% stwierdzono objawy pozastawowe związane z RZS, a u 11% występowała astma lub POChP. Co najmniej 1 dawkę leku biologicznego podano 1 585 chorym (39%), z czego najczęściej stosowano infliksymab (43%), a dalej etanercept (32%), adalimumab (19%), anakinrę (15%), abatacept (2%) oraz rytuksymab (1%). Z kolei 8% chorych stosowało klasyczne LMPCh, zwiększające istotnie ryzyko infekcji, a 36% - pozostałe LMPCh.

Wyjściowo średnia wartości wskaźnika CDAI wynosiła 35,72, HAQ-DI – 1,29, SJC28 – 7,87, TJC28 – 8,48, a średnia wartość OB – 36,31 mm/h. Na podstawie wartości CDAI stwierdzono, że 3% chorych było w remisji (≤ 2,8), 18% miało niską aktywność choroby (> 2,8 – 10), 30% - umiarkowaną (> 10 – 22), a u 49% zanotowano wysoką aktywność RZS (> 22).

Łącznie stwierdzono 347 poważnych zakażeń. Co najmniej jedno zakażenie stwierdzono u 271 chorych, z czego u 33 zarejestrowano 2, u 7 – 3, u 7 – 4, a u 1 – 9. Odsetek częstości poważnych zakażeń oszacowano jako 2,679 (95% CI 2,404 – 2,976) na 100 pacjento-lat. Do najczęstszych zakażeń należały: w 23,1% przypadków zapalenie płuc, w 5,5% - zapalenie tkanki podskórnej, w 4,6% - posocznica, w 2,9% - urosepsa, w 2,6% - zapalenie uchyłków, a w 2,6% - odmiedniczkowe zapalenie nerek. W powyższym badaniu stwierdzono w 0,6% przypadków półpasiec, natomiast co ważne nie zarejestrowano żadnego przypadku gruźlicy. Zarówno mediana, jak i średnia okresu, jaki upłynął od początku obserwacji do wystąpienia poważnego zakażenia, wynosiły około 2 lat. Nie stwierdzono przypadków śmiertelnych.

Ogólna korelacja pomiędzy HAQ-Di a CDAI wynosiła 0,461. Nie wykazano żadnej istotnej statystycznie korelacji pomiędzy płcią, obecnością RF, wiekiem, w którym rozpoznano RZS, stosowaniem klasycznych LMPCh lub leków biologicznych a ryzykiem wystąpienia poważnego zakażenia (p > 0,10). Natomiast istotną korelację zaobserwowano w wypadku czasu trwania choroby, obecności astmy, POChP, przewlekłej choroby wątroby, zastoinowej niewydolności serca, choroby niedokrwiennej serca, przewlekłej choroby nerek, zakrzepicy żył głębokich, stosowania kortykosteroidów oraz wcześniejszej hospitalizacji z powodu zakażenia. 5-punktowy wzrost wskaźnika CDAI przekładał się na 7,7% wzrost ryzyka poważnego zakażenia (skorygowany HR 1,077, 95% CI 1,044 – 1,112, p < 0,0001), a 0,4-punktowy wzrost wskaźnika HAQ-DI związany był z 30% wzrostem ryzyka zakażenia (skorygowany HR 1,301, 95% CI 1,225 – 1,381, p < 0,0001).

Podsumowując, należy stwierdzić, że wzrost stopnia aktywności RZS, jak i stopnia niepełnosprawności, były związane ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia poważnego zakażenia. Jednakże powyższy wzrost ryzyka nie daje się całkowicie wytłumaczyć tylko zmianą stopnia niepełnosprawności.