W trakcie prawidłowej ciąży dochodzi do wielu zmian w organizmie kobiety, jak m.in. zwiększenie objętości gromadzonych płynów, zwiększenie aktywności układu krzepnięcia czy też zmniejszenie odpowiedzi komórkowej. Zmiany te są szczególnie istotne u pacjentek ze współwystępującymi chorobami reumatycznymi, gdyż mogą one naśladować zwiększenie aktywności choroby, utrudniając prawidłowe rozpoznanie zaostrzeń. W poniższej pracy podsumowano aktualny stan wiedzy dotyczący: zmian fizjologicznych zachodzących w trakcie ciąży, związków pomiędzy RZS (Reumatoidalne Zapalenie Stawów) i TRU (Toczeń Rumieniowaty Układowy) a ciążą, jak również możliwości terapeutycznych w tej grupie pacjentek.

Na wstępie omówiono zmiany zachodzące w organizmie kobiety w trakcie ciąży, jak i zmiany w wyglądzie i samopoczuciu, tj. zmęczenie, duszność, ostudy, rumień dłoni i twarzy, bóle głowy, poporodowe wypadanie włosów czy też zespół cieśni nadgarstka, które mogą nastręczać trudności diagnostycznych w różnicowaniu z zaostrzeniem TRU oraz RZS. Uwzględniono także zmiany w badaniach laboratoryjnych, jak łagodna niedokrwistość czy też trombocytopenia oraz wzrost OB i CRP. Zwrócono także uwagę na powikłania występujące w ciąży, które mogą przypominać objawy chorób reumatycznych. Rzucawka i zespół HELLP mogą imitować SLE lub zaostrzenie zapalenia naczyń. Scharakteryzowano także zmiany zachodzące w układzie immunologicznym i objawiające się zwiększoną aktywnością odpowiedzi humoralnej i tym samym zmniejszoną aktywnością odpowiedzi komórkowej.

W dalszej kolejności omówiono potencjalne związki pomiędzy ciążą, RZS i TRU. Zwrócono uwagę, że w wypadku RZS (około 50 – 80%) ciąża łagodzi objawy choroby podstawowej, natomiast w przypadku TRU nie obserwuje się istotnego wpływu lub częściej dochodzi do zaostrzeń. Niemniej jednak zwrócono także uwagę, na fakt istnienia zwiększonego ryzyka zachorowania na RZS w pierwszym roku po porodzie i omówiono trzy potencjalne czynniki etiologiczne: mikrochimeryzm, wielodzietność oraz karmienie piersią. Z kolei w wypadku TRU szczegółowo omówiono problem zaostrzeń w ciąży, a także 2-4-krotnie zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań dotyczących zarówno matki, jak i dziecka.

W ostatniej części artykułu podjęto kwestię właściwego postępowania z kobietą w ciąży chorą na RZS lub TRU. Podkreślono istotną rolę współpracy pomiędzy lekarzem położnikiem a reumatologiem, a także fakt, że w tej grupie kobiet ciąża powinna być planowana. W przypadku RZS najbardziej istotnym okresem jest czas przed zapłodnieniem, gdyż wiele leków stosowanych w leczeniu RZS jest przeciwwskazanych w trakcie ciąży i podczas karmienia piersią. W przypadku TRU podkreślono, że kobieta przed zajściem w ciążę powinna być przez co najmniej 6 miesięcy w remisji. W dalszej kolejności omówiono poszczególne grupy leków stosowane w terapii chorób reumatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnie najczęstszych działań teratogennych oraz określenia, w jakim okresie ciąży można je stosować:

• ASA, NLPZ, inhibitory COX-2
• glikokortykosteroidy
• hydroksychlorochina
• azatiopryna, mykofenolan mofetilu, cyklofosfamid
• metotreksat, leflunomid
• immunoglobuliny i.v.
• inhibitory TNF
• inne leki biologiczne (rytuksymab, belimumab, abatacept, tocilizumab, aktemera).

Na zakończenie autorzy, podsumowując, jeszcze raz podkreślili, że ciąża u kobiety z chorobą reumatyczną cechuje się zwiększonym ryzykiem wystąpienia powikłań zarówno dla kobiety, jak i dziecka. Właściwe poradnictwo dotyczące stosowanego leczenia zarówno przed zapłodnieniem, jak i w trakcie ciąży jest kluczowe. A jednym z najistotniejszych czynników w zapewnieniu prawidłowego przebiegu ciąży jest ścisła współpraca pomiędzy ginekologiem-położnikiem, a reumatologiem.