Choroby śródmiąższowe płuc stanowią heterogenną grupę schorzeń cechujących się wysoką śmiertelnością. Szacuje się, że u pacjentów z RZS postacie subkliniczne występują z częstością 20 – 50%, a postacie objawowe stwierdza się u 8 – 10%. Stanowią one przyczynę 13% zgonów w populacji pacjentów z RZS. Celem poniższego badania była analiza korelacji pomiędzy liczbą i swoistością podtypów przeciwciał przeciwko cytrulinowanym peptydom (ACPA) a obecnością i stopniem zaawansowania chorób śródmiąższowych płuc w przebiegu RZS.

Analizę przeprowadzono w oparciu o dane chorych włączonych pomiędzy październikiem 2004 a majem 2006 do prospektywnego badania ESCAPE RA (Evaluation of Subclinical Cardiovascular disease And Predictors of Events in Rheumatoid Arthritis). Wszyscy chorzy spełniali kryteria rozpoznania RZS wg ACR z 1987 roku, byli w wieku 45 – 84 lata, a objawy utrzymywały się od co najmniej 6 miesięcy. U pacjentów oceniano stopień aktywności choroby przy pomocy skali DAS28, wykonywano RTG rąk i stóp, a także poddawano ich badaniu wielorzędowej tomografii komputerowej - zmiany w płucach oceniano przy pomocy skali ILDS. Dodatkowo u chorych wykonywano spirometrię oraz badanie zdolności dyfuzyjnej gazów w płucach (DLCO). W próbkach krwi oznaczano stężenie CRP, miano RF, miano przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty-CCP), jak również przeciwko innym 17 cytrulinowanym białkom/peptydom i białkom niecytrulinowanym, jak fibrynogen A, Hsp60, apolipoproteina A1 czy też apolipoproteina E.

Zidentyfikowano 177 chorych z RZS oraz cechami choroby śródmiąższowej płuc uwidocznionymi w tomografii komputerowej. W porównaniu z pacjentami bez zmian w TK (ILDS = 0) chorzy ci częściej palili w przeszłości lub nadal palą. Wśród innych czynników istotnie związanych z ILDS > 0 stwierdzono obecność: RF, przeciwciał anty-CCP, podwyższonego stężenia IL-6, guzków reumatoidalnych oraz stosowanie prednizonu i biologicznych LMPCh. Odsetek chorych z zaburzeniami oddychania o typie restrykcji lub z upośledzoną dyfuzją był 3-krotnie większy w grupie chorych z ILDS > 0.

Mediana miana anty-CCP2 oraz wszystkich 17 ACPA była istotnie wyższa w grupie pacjentów z cechami choroby śródmiąższowej płuc. Liczba ACPA o wysokim mianie była istotnie większa u obecnych palaczy (vs osoby nie palące), u osób z RF lub CCP2 (vs osoby z postacią seronegatywną), u osób z obecnością alleli ze wspólnym epitopem (vs bez wspólnego epitopu) oraz u osób z wyższym stężeniem CRP i IL-6 oraz z obecnością guzków reumatoidalnych.

Przeciętnie obecność każdego dodatkowego ACPA o wysokim mianie wiązała się ze wzrostem wskaźnika ILDS o 0,1 (p = 0,001), jednakże zależność ta nie była liniowa, gdyż nie stwierdzono różnicy w podgrupach z brakiem ACPA o wysokim mianie a w podgrupach z obecnością 1 – 6 ACPA o wysokim mianie.

Wśród 57 chorych z cechami choroby śródmiąższowej w TK obraz mlecznej szyby (GGO) dominował u 22 pacjentów (39%), a siateczkowanie, obszary plastra miodu oraz rozstrzenie z pociągania (R/HC/TB) stwierdzono u 35 chorych (61%). 40% pacjentów z R/HC/TB miało 7 lub więcej ACPA o wysokim mianie w porównaniu z 18% pacjentów bez choroby śródmiąższowej płuc (p = 0,006). W wypadku GGO wartości te przedstawiały się następująco: 27% vs 18% (p > 0,05). Podobne wyniki uzyskano, gdy w obliczeniach uwzględniono wiek, płeć, palenie papierosów, wartość DAS28, jak również fakt stosowania prednizonu oraz leflunomidu. Dodatkowo u pacjentów 36 pacjentów stwierdzono zaburzenia oddychania o typie restrykcji i/lub upośledzoną zdolność dyfuzyjną gazów. Wśród tej subpopulacji u 39% stwierdzono obecność co najmniej 7 ACPA o wysokim mianie, a w populacji bez tych zaburzeń – tylko u 20% (p = 0,023).

Podsumowując, większa zmienność i poszerzony repertuar ACPA u chorych z RZS i radiologicznie potwierdzoną chorobą śródmiąższową płuc z nieprawidłowymi wynikami oddechowych testów czynnościowych sugeruje istnienie patomechanizmu, w którym istotną rolę odgrywa odpowiedź autoimmunologiczna skierowana przeciwko cytrulinowanym peptydom.