Dostępne wyniki badań sugerują, że markery obrotu kostnego mogą stanowić czynnik predykcyjny stopnia uszkodzenia stawów u chorych z RZS. Z kolei niedawno rozwinięta metoda obrazowania, tj. wysokorozdzielcza ilościowa tomografia komputerowa (HR-pQCT) umożliwia jednoczasową ocenę katabolicznych i anabolicznych zmian kostnych. Celem poniższego badania była weryfikacja hipotezy, czy możliwe jest powiązanie specyficznych zmian kostnych uwidocznionych w HR-pQCT z odpowiednimi markerami resorpcji i kościotworzenia u pacjentów z RZS.

Do badania włączono 40 chorych z RZS leczonych w Reumatologicznej Poradni Przyklinicznej University Clinic of Erlangen. Wszyscy pacjenci spełniali kryteria rozpoznania RZS wg ACR. Chorych poddano badaniom wyjściowo oraz po 12 miesiącach. Oceniano stopień aktywności choroby (DAS28), wartość CRP oraz OB. Wykonywano także HR-pQCT stawów śródręczno-paliczkowych (II i III) ręki dominującej. Oznaczano także następujące markery obrotu kostnego: C-końcowy telopeptyd kolagenu typu I (CTX-I), winianooporną fosfatazę kwaśną (TRAP5b), frakcję kostną fosfatazy zasadowej (BAP), osteokalcynę, a także 25-hydroksy-witaminę D3 oraz parathormon.

W badanej populacji średnia wieku wynosiła 55,4 ± 11,77 lat, a kobiety stanowiły 75%. Średni czas trwania choroby wynosił 4,6 ± 6,42 lat. Wyjściowo średnie stężenie CRP miało wartość 7,17 ± 9,46 mg/dl, OB – 24,79 ± 15,07 mm/h, a stopień aktywności choroby DAS28 – 4,0 ± 1,49, co odpowiadało populacji o umiarkowanej aktywności choroby. 87,5% pacjentów stosowało LMPCh, w tym głównie metotreksat (średnia dawka 15,15 ± 4,42 mg/tydzień). Dodatkowo 42,5% stosowało glikokortykosteroidy (średnia dawka 5,07 ± 8,34 mg), a 55% - leczenie biologiczne (inhibitory TNF n = 18, tocilizumab n = 4, rytuksymab n = 2). Po 12 miesiącach LMPCh otrzymywało 97,5% chorych, w tym u 62,5% stosowano leczenie biologiczne, a średnia aktywność choroby mierzona przy pomocy skali DAS28 wynosiła 3,65 ± 1,55. W obrazowaniu HR-pQCT średnia liczba zmian nadżerkowych wynosiła wyjściowo 5,7, a po 12 miesiącach – 6,13 (p = 0,338). Z kolei liczba osteofitów – odpowiednio: 3,4 oraz 3,6.

W oznaczeniu markerów resorpcji kostnej stwierdzono porównywalne wyniki wyjściowo i po 12 miesiącach (CTX-I: 0,34 ± 0,199 ng/ml vs 0,34 ± 0,21 ng/ml; TRAP5b: 2, 40 ± 1,25 U/l vs 2,42 ± 1,14 U/l). Podobnie porównywalne były wyniki w kontekście markerów kościotworzenia, tj. BAP oraz osteokalcyny, jak i parametrów gospodarki wapniowej.

Analizując potencjalne korelacje po uwzględnieniu wieku, płci, czasu trwania choroby, wartości OB oraz liczby obrzękniętych i bolesnych stawów, jak również stosowanych leków przeciwreumatycznych stwierdzono istotną zależność pomiędzy liczbą zmian nadżerkowych a wartością TRAP5b zarówno wyjściowo (r = 0,393, p = 0,047), jak i po 12 miesiącach (r = 0,474, p = 0,005). Istotną korelację także stwierdzono pomiędzy stopniem ciężkości zmian nadżerkowych a wartością TRAP5b ale tylko po 12 miesiącach (r = 0,466, p = 0,006). Z kolei liczba osteofitów istotnie korelowała z wartością BAP zarówno wyjściowo (r = 0,446, p = 0,022), jak i po 12 miesiącach (r = 0,451, p = 0,008). Jednak w bardziej rygorystycznej analizie stwierdzono, że tylko czas trwania choroby koreluje z liczbą zmian nadżerkowych (p < 0,001), a w kontekście osteofitów tylko wartość BAP istotnie korelowała z ich liczbą (p = 0,001). Co więcej, wiek pozytywnie korelował z liczbą osteofitów (p = 0,018).

Wyniki powyższego badania sugerują, że zmiana miana BAP koreluje z zachodzącymi zmianami anabolicznymi w stawach pacjentów z RZS. Wpływ na mikrostrukturę mają również wiek oraz czas trwania choroby. Jednocześnie wykazano, że wykorzystując HR-pQCT istnieje nie tylko możliwość jednoczasowego zobrazowania zmian katabolicznych i anabolicznych, ale także wykazania ich korelacji z odpowiednimi markerami obrotu kostnego w surowicy krwi.