Schematy terapeutyczne w RZS poddane były w ostatnich latach istotnym modyfikacjom. Wprowadzenie leczenia skojarzonego oraz strategii ścisłej kontroli aktywności procesu chorobowego doprowadziło do szerokiego stosowania LMPCh. Celem poniższego badania była analiza zmian w stopniu aktywności choroby, stopniu sprawności pacjentów, stopniu uszkodzenia stawów oraz częstości wykonywania zabiegów ortopedycznych w ciągu 20 lat w populacji osób z RZS.

Rekrutacja pacjentów do kohorty Nijmegen rozpoczęła się w 1985 roku w Klinice Reumatologii Radbound University Nijmegen Medical Centre (RUNMC), a w 1991 także w Sint Maartenskliniek w Nijmegen (SMK). Do analizowanej kohorty włączano kolejnych chorych spełniających kryteria rozpoznania RZS wg ACR z 1987 roku. Dodatkowo proces chorobowy nie mógł trwać dłużej niż rok, a chorzy nie mogli być w ciągu ostatnich czterech tygodni leczeni LMPCh oraz sterydami. Rekrutacja trwa nadal, a od 2009 włączani są także chorych, którzy nie do końca spełniają kryteria ACR, ale uważa się, że cierpią oni na RZS.

Wizyty kontrolne odbywały się co 3 miesiące w pierwszych trzech latach, a następnie co najmniej raz w roku. Oceniano stopień aktywności choroby w skali DAS-28, a także stopień niepełnosprawności w skali HAQ-DI. Zdjęcia RTG rąk i stóp wykonywano wyjściowo raz w roku w ciągu trzech pierwszych lat, a następnie co trzy lata w podgrupie chorych z RUNMC. Do oceny nasilenia zmian wykorzystywano skalę Ratingen, która jest zmodyfikowaną skalą Larsena.

Do 01.01.1989 do badanej kohorty włączono 136 chorych z RZS, natomiast 01.01.2009 chorych tych było już 992, a całkowity okres obserwacji wynosił 8419 pacjento-lat. Do końca 2008 28% chorych wyłączono z dalszej obserwacji, głównie z powodu wycofania przez nich zgody na dalszy udział (97), ale także przyczyną był zgon (81), ciężkie choroby współistniejące (60) czy też zmiana miejsca zamieszkania (19).

Odsetek chorych z seropozytywną postacią RZS (75-80%), odsetek kobiet (62-67%) oraz mediana liczby miesięcy od momentu wystąpienia pierwszych objawów do postawienia rozpoznania nie różniły się w istotnie w poszczególnych latach. Natomiast zaobserwowano na przestrzeni lat zwiększenie średniego wieku (1989 – 56 ± 14,5 lat, 2008 – 61 ± 13,33 lat) oraz średniego czasu trwania choroby (1989 – 1,9 ± 1,8 lat, 2008 – 7,9 ± 6,1 lat). Zaobserwowano także zmiany w terapii. Stwierdzono wyraźny spadek stosowania sulfasalazyny, któremu towarzyszył jednoczasowy wzrost częstości stosowania metotreksatu (do 62% w 2008 roku). Towarzyszył temu także wzrost podawanych dawek. W 1989 metotreksat zalecano w średniej dawce 6,7 ± 1,3 mg/tydzień (maksymalnie 7,5 mg/tydzień), natomiast w 2008 wartości te przedstawiały się następująco: 16,1 ± 5,5 mg/tydzień (maksymalnie 30 mg/tydzień). Od 1989 roku do 1999 roku stwierdzono wzrost do 21% (108 z 517) przypadków stosowania leczenia skojarzonego, jednakże w 2008 odsetek ten uległ obniżeniu do 10% (76 z 780). Z kolei na koniec 2008 roku leczenie biologiczne stosowano u 22% pacjentów (168 z 780). Jednakże nie potwierdzono hipotezy zakładającej skrócenie z biegiem lat czasu od rozpoznania choroby do wdrożenia leczenia biologicznego, gdyż w 2001 roku okres ten wynosił 6,4 lat (IQR 2,4 – 9,7), a w 2008 roku – 5,7 lat (IQR 2,6 – 9,7).

Jednocześnie na przestrzeni lat stwierdzono istotne statystycznie zmniejszenie stopnia aktywności choroby (zmniejszenie średniej wartości w skali DAS28, p < 0,0001), jak i zmniejszenie stopnia niepełnosprawności mierzonego przy pomocy HAQ-DI, p < 0,0001. Podobnie wykazano spadek częstość występowania uszkodzenia stawów (p < 0,05), jak i spowolnieniu uległ stopień progresji zmian stawowych (p < 0,05). Stwierdzono także trend w kierunku zmniejszenia się częstości operacji ortopedycznych. Szczególnie wyraźny spadek zaobserwowano w latach 2006 – 2008 w porównaniu do wszystkich wcześniejszych okresów. W 2008 roku częstość operacji wynosiła 0,02/pacjento-rok, co przekładało się na zarejestrowanie 14 zabiegów.

Wyniki powyższego badania potwierdzają istotne zmiany, które zaszły w terapii RZS w ciągu ostatnich 20 lat. Jednocześnie zaobserwowano wymierne korzyści w postaci zmniejszenia aktywności choroby, zmniejszenia stopnia niepełnosprawności oraz ograniczenia liczby interwencji ortopedycznych.