Termin spondyloartropatii osiowej bez zmian radiologicznych (ang. nonradiographic axial spondyloarthritis, nSpA) wprowadzono niedawno, aby wyodrębnić grupę chorych, u których nie stwierdzono jeszcze zmian strukturalnych w stawach krzyżowo-biodrowych w badaniu RTG. W poniższej pracy podjęto próbę usystematyzowania aktualnej wiedzy dotyczącej tego zagadnienia, jak również spróbowano omówić kilka problemów, które pojawiły się w związku z nową definicją.

Na początku przedstawiono krótki rys historyczny, a następnie poruszono temat skali problemu, czyli częstości występowania nSpA. Sumaryczne dane wskazują, że wśród nowo zdiagnozowanych przypadków SpA postać bez zmian radiologicznych stanowi 23% – 80% w zależności od czasu trwania objawów, stosowanych kryteriów oraz możliwości wykonania MRI. Co więcej, niektóre badania sugerują, że zmiany w stawach krzyżowo-biodrowych mogą pojawić się u 20 – 30% chorych już po 2 – 3 latach utrzymywania się objawów.

Dalej omówiono kwestię odsetka progresji postaci SpA bez zmian radiologicznych do jawnego ZZSK. W jednym z badań Sampaio-Barros i wsp. wykazali, że odsetek ten wynosił 10% w ciągu 2 lat, a 24,3% - w ciągu 5 – 10 lat. Podobny odsetek progresji wynoszący 11,6% w ciągu 2 lat uzyskała grupa GESPIC. Jednakże ,co ważne, w podgrupie osób z podwyższonym stężeniem CRP odsetek ten uległ dwukrotnemu zwiększeniu i wyniósł 24%. Wartości te odnosiły się do oceny radiologicznej. Natomiast gdy pod uwagę wzięto obrazowanie MRI, średni odsetek progresji w ciągu 2 lat wzrósł do około 20%.

Kolejno spróbowano odpowiedzieć na pytanie, czy aktywność choroby jest podobna u chorych z nSpA i ZZSK oraz czy istnieją różnice w odpowiedzi na stosowane leczenie. Dane pochodzące z badań takich, jak GESPIC czy też DESIR wskazują, że chorzy ci mają podobny poziom aktywności choroby mierzony wskaźnikiem BASDAI, jak również ten sam poziom dolegliwości bólowych niezależnie od tego czy zostali zaklasyfikowani jako mający nSpA czy też ZZSK. Niemniej jednak wydaje się, że pacjenci z nSpA cechują się mniejszym stężeniem CRP oraz mniej aktywnym stanem zapalnym uwidocznionym w MRI. W tym miejscu wspomniano także o kluczowej informacji, że zarówno wg EMA, jak i ASAS, do włączenia inhibitora TNF u pacjenta z nSpA oprócz objawów klinicznych niezbędne jest stwierdzenie albo podwyższonego stężenia CRP, albo cech zapalenia w MRI kości.

Następnie omówiono także związek pomiędzy nSpA a innymi podgrupami spondyloartropatii takimi, jak: reaktywne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów czy też zapalenie stawów towarzyszące zapalnym chorobom jelit.

Na zakończenie szczegółowo omówiono definicję nSpA. Wg niedawno opracowanych kryteriów ASAS, osiową spondyloartropatię można rozpoznać na podstawie wyników badań obrazowych lub danych klinicznych, jednakże u wszystkich chorych musi występować przewlekły ból lędźwi trwający co najmniej 3 miesiące (początek objawów przed 45. rokiem życia). Ogólna czułość i swoistość tych kryteriów wynosi, odpowiednio, 82,9% oraz 84,4%. Co ważne, rozpoznanie SpA na podstawie wyników badań obrazowych cechuje się 97,3% swoistością, ale tylko 66,2% czułością, a z kolei tylko stawianie rozpoznania tylko na danych klinicznych charakteryzowało się 83,3% swoistością oraz 56,6% czułością.

NSpA stanowi klinicznie istotną podgrupę chorych z osiową spondyloartropatią. Coraz większa liczba dostępnych badań umożliwia wiarygodne oszacowanie częstości występowania nSpA, jak i odsetka progresji z postaci nSpA do ZZSK. Chociaż pacjenci z nSpA oraz ZZSK z tym samym poziomem aktywności choroby cechują się podobnym obrazem klinicznym oraz odpowiedzią na leczenie inhibitorami TNF, to jednak u chorych z ZZSK stwierdza się bardziej rozległe zmiany strukturalne (z definicji), większe nasilenie stanu zapalnego (CRP, MRI), jak również dominację płci męskiej (w wypadku nSpA odsetek kobiet i mężczyzn był porównywalny).